- توجه به کلام و نه گوينده
يكى از آداب اخلاقى مناظره و گفت‌وگو كه رعايت آن موجب مىشود تا مناظره از مسير درست خارج نشود، اين است كه طرفين در بحث و گفتگوى خود همواره بايد به بررسى ادله و مستندات يكديگر بپردازند و هرگز نبايد اجازه دهند كه مسائل حاشيهاى چون انگيزهخوانى و بيان اهداف و نيات سوء طرف مقابل و امثال آن، در روند گفت‌وگو اخلال ايجاد كنند.
به تعبير ديگر، ادب گفت‌وگو اقتضا مىكند كه «گفته» و «انگيخته» مورد بررسى و قضاوت قرار گيرد و نه «گوينده» و «انگيزه».
آيات و روايات نيز بر همين حقيقت تأكيد دارند.
از ديدگاه اسلام بايد به سنجش و ارزيابى «سخن» پرداخت و نه «سخنران»؛ و به بررسى صحت و سقم «گفته» توجه نمود و نه «گوينده».
اين حقيقت، مورد تأييد و تأكيد اولياى دين نيز بوده است.
اين سخن اميرمؤمنان عليه‌السلام بهترين شاهد اين حقيقت است كه مىفرمايد:
«خُذِ الْحِكْمَةَ مِمَّنْ أَتَاكَ بِهَا وَ انْظُرْ إِلَى مَا قَالَ وَ لَا تَنْظُرْ إِلَى مَنْ قَالَ * حکمت را بگیر از کسی که آن را به تو داد و به گفته بنگر و نه به گوينده.» (1)
آن امام بزرگوار در سخن حكيمانه ديگرى مىفرمايد:
«ضَالَّةُ الْحَكِيمِ الْحِكْمَةُ فَهُوَ يَطْلُبُهَا حَيْثُ كَانَتْ * حكمت، گمشده حكيم است؛ پس در هر جا كه باشد، آن را طلب مىكند.» (2)
حضرت عيسى عليه‌السلام نيز به پيروان خود چنين توصيه مىكند:
«حق را از اهل باطل بگيريد؛ اما باطل را از اهل حق نگيريد؛ ناقدان سخن باشيد.» (3)
——————-
1- غررالحكم و دررالكلم، ص 361.
2- تصنيف غرر الحكم و درر الكلم، ص 59.
3- بحار الانوار، ج 2، ص 96.
