- تخریب شده های آل سعود
فهرست آثار و اماكن اسلامى اطراف مسجد النّبى صلى الله عليه و آله كه به دنبال توسعه در دوران سعودى تخريب شده‌اند:
در دوران سعودى، آثار تاريخى و اماكن مهم و مقدسى تخريب گرديد كه برخى از آنها در همسايگى مسجد النّبى صلى الله عليه و آله يا داخل آن بود. اين امر بهويژه در تعريض و احداث خيابانهاى اطراف مسجد در توسعه اول و دوم سعودى انجام شد. بسيارى از اين آثار متعلّق به صدر اسلام بوده و از شاخصههاى فرهنگ و تمدن اسلام محسوب شده و شناسنامه و پيشينه تاريخى اين سرزمين بودهاند. در اينجا تنها به نام آنها اكتفا می کنیم:
الف- آثار و اماكن تخريب شده در توسعه جنوبى و جنوب شرقى مسجد النبى صلى الله عليه و آله:
- خانه ابو ايوب انصارى (اقامتگاه پيامبر خدا صلى الله عليه و آله).
- خانه امام جعفر صادق عليه السلام.
- خانه حسن بن زيد علوى و كتابخانه عارف حكمت پاشا.
- خانه عبداللَّه بن عمر.
ب- آثار و اماكن تخريب شده در توسعه شمالى و شمال شرقى مسجد النبى صلى الله عليه و آله:
- مسجد عثمان بن عفان.
- مقبره عبداللَّه، پدر گرامى پيامبر صلى الله عليه و آله.
- قصر بنى جديله (در كنار چاه حاء).
- قصر بنى يوسف (شمال بقيع).
- مدرسه حميديه (از آثار سلطان عبدالحميد عثمانى).
- المكاتيب القرآن (مدارس آموزش قرآن براى اطفال، از دوران عثمانى).
- مسجد بلال بن رباح.
- چاه حاء.
- مُزَوَّلَه، (ساعت آفتابى براى شناخت اوقات پنجگانه نماز، از قرن هفتم).
- مئذنههاى دوران عثمانى (دو مناره).
ج- آثار و اماكن تخريب شده در توسعه غربى مسجد النبى صلى الله عليه و آله:
- خانه مروان بن حكم.
- كتابخانه بشير آغا (دوران عثمانى).
- كتابخانه محموديه (دوران عثمانى).
- مدرسه محموديه (دوران عثمانى).
- مدرسه بشير آغا (از آثار عثمانى)
- مسجد مالك بن سنان.
- مسجد و خانه سيده فاطمه صغرى.
- چاه زمزم در صحن اول مسجد.
د- آثار و اماكن تخريب شده در توسعه شرقى مسجد النبى صلى الله عليه و آله:
- محله بنىهاشم؛ (در مقابل «باب جبرئيل عليه السلام» و «باب النساء» خانهها و كوچههاى تنگ و بسيار قديمى وجود داشت كه به محل بنىهاشم معروف بود. اين كوچه تا قبرستان بقيع امتداد داشت و در دورانهاى مختلف همچنان محفوظ و بعضى از خانههاى آن نيز بازسازى شده بود. مالكان مغازهها و دكانهاى آن نيز از سادات علوى بودند. در سالهاى ميان 1364 تا 1366 ش. اين محله به كلى تخريب و فضاى آن تا قبرستان بقيع باز و در طرح توسعه صحنهاى اطراف قرار گرفت. و بخشى از آن نيز در توسعه شرقى مسجد وارد شد. هم اكنون از بابالبقيع، قبرستان بقيع بهطور مستقيم ديده مىشود.
- خانه خالد بن وليد.
- خانه عثمان بن عفان.
- خانه ابوبكر بن ابى قحافه.
- خانه رَيْطَه دختر سفاح عباسى.
- خانه عثمان بن عفان صغرى.
- مقبره پدر و عموى صلاح الدين ايوبى.
- كتابخانهاى در ميهمانسراى عثمان بن عفان.
- چاه انس بن مالك.
