- مواد سوختنی
مسلمان وظیفه دارد همواره قدردان نعمت‌های خدا باشد، چرا که قدردانی از نعمت‌ها از عوامل بقای نعمت و وظیفه بندگی است و خداوند در قرآن بر این مطلب تأکید کرده است: آنجا که می‌فرماید: «لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُون * باشد که شکرگزاری کنید»، «لَئنِ شَكَرْتُمْ لَأَزِيدَنَّكُمْ * اگر شكرگزارى كنيد، (نعمت خود را) بر شما خواهم افزود.»
توجه به انواع نعمت‌های خداداد مورد تأکید روایات معصومان نیز هست. پیامبر صلیاللهعلیهواله فرمود:
« مَنْ لَمْ يَرَ أَنَّ لِلَّهِ عَلَيْهِ نِعْمَةً إِلَّا فِي مَطْعَمٍ أَوْ مَشْرَبٍ فَقَدْ جَهِلَ وَ كَفَرَ نِعَمَ اللَّهِ * (1) اگر کسی نعمت خدا را تنها در خوراک و پوشاک بداند، او با نادانی خود کفران نعمت کرده است.»
یکی از نعمت‌های الهی، انرژی و مواد سوختنی مانند: برق، گاز، نفت، بنزین و … است که وظیفه دینی و انسانی اقتضا می‌کند در مصرف آن‌ها اعتدال رعایت و از اسراف به طور جدّی و دقیق پرهیز شود.
اسراف در همه امور به ویژه در مسائل مالی از گناهان بزرگ به شمار می‌آید و مانع استجابت دعاست. همانطور که امام صادق علیهالسلام اشاره فرمودند:
«أَرْبَعَةٌ لَاتُسْتَجَابُ لَهُمْ دَعْوَةٌ: … وَ رَجُلٌ كَانَ لَهُ مَالٌ، فَأَفْسَدَهُ، فَيَقُولُ: اللَّهُمَّ ارْزُقْنِي، فَيُقَالُ لَهُ: أَ لَمْ آمُرْكَ بِالِاقْتِصَادِ؟ أَ لَمْ آمُرْكَ بِالْإِصْلَاحِ؟ * (2) چهار کس دعایشان مستجاب نمی‌شود: … و کسى که اموالى داشته و آن را بیهوده تلف کرده، مىگوید: خداوندا! به من روزى مرحمت کن، اما به او گفته مىشود: مگر دستور اقتصاد و میانهروى به تو ندادم؟ مگر دستور اصلاح مال به تو ندادم؟»
اسراف عامل از دست دادن نعمت است. رسول خدا صلیاللهعلیهواله می‌فرماید:
«هرکس تبذیر و اسراف کند خدا او را [از روزی] محروم کند.» (3)
امیر مؤمنان علیهالسلام می‌فرماید:
«سبب فقر اسراف است.» (4)
امام کاظم علیهالسلام هم می‌فرماید:
«هرکس زیادهروی و اسراف کند نعمت از دستش می‌رود.» (5)
- مایه قوام زندگی
رسول خدا صلیاللهعلیهواله می‌فرماید: «مردم را نباید از سه چیز محروم ساخت که یکی از آن‌ها آتش (انرژی سوخت) است». (6)
امام صادق علیهالسلام نیز می‌فرماید: «قوام و پایداری زندگی دنیا به سه چیز بستگی دارد که یکی از آن‌ها آتش (انرژی سوخت) است». (7)
- صرفه‌جویی در انرژی برق
شایسته است در مصرف برق که از نعمت‌های بزرگ مادی است صرفه‌جویی و به اندازه نیاز از آن بهرهگیری شود؛ همچنین در زمان‌هایی که نیازی به نور برق نیست مانند روز روشن، هنگام خواب و… از آن استفاده نشود.
پیامبر اکرم صلیاللهعلیهواله برای رعایت بهینه، معیاری بیان کرده که همه این موارد را شامل می‌شود؛ آن گرامی در وصیت به امیرمؤمنان علیهالسلام فرمود:
«ای علی! چهار چیز به هدر می‌روند: خوردن در حال سیری، افروختن چراغ در شب مهتابی [جایی که روشن است و نیازی به روشنایی نیست]، کشاورزی در زمین شورهزار و نیکی به کسی که شایسته آن نیست.» (8)
روشن کردن بیش از نیاز چراغ، ضایع کردن مال است و دعای کسی که مال خود را ضایع و فاسد کند و از خدا روزی بطلبد پذیرفته نمی‌شود.
روشن بودن بیمورد چراغ، گاهی آسیب‌ها و خطرهایی چون آتشسوزی را در پی دارد، چنان که رسول گرامی صلیاللهعلیهواله با اشاره به یکی از مصادیق آن فرمود: «چراغ‌ها را در زمانی که به آن نیاز ندارید خاموش کنید. چرا که ممکن است شعله روشنی خانهای را به آتش بکشد». (9)
—————–
1- تحف العقول، ص 52.
2- الكافي (ط – دارالحديث)، ج 7، ص 350.
3- تحف العقول، ص 46.
4- تصنيف غرر الحكم و درر الكلم، ص 359.
5- تحف العقول، النص، ص 403.
6- الجامع الصغیر، ج 1، ص 537.
7- تحف العقول، ص 321.
8- من لا يحضره الفقيه، ج 4، ص 373.
9- علل الشرائع، ص 582.
