- موعظه و راهنمایی فرزندان
از مهم‌ترین حقوق فرزندان، راهنمایی آنان توسط والدین است. از آن‌جایی که کودکان و نوجوانان در مراحل اولیه زندگی هستند و راه زندگی نیز پر فراز و نشیب است و راهزنان زیادی در کمین آنان نشسته‌اند؛ والدینی که راه زندگی را پیموده، سرد و گرم روزگار را چشیده و تجاربی در این زمینه اندوخته‌اند، لازم است با نصیحت و راهنمایی‌های خود، فرزندانشان را از پیمودن راه خطا و انحراف بازدارند. به همین جهت خداوند متعال در قرآن‌کریم نصیحت‌های یک پدر مهربان و فرزانه، همچون لقمان به فرزند گرامی‌اش را نقل و آن را به عنوان اسوه و الگو برای والدین و فرزندان معرفی کرده است.
پیامبر صلیاللهعلیهواله فرمودند:
«خداوند رحمت کند پدر و مادری را که فرزندش را بر انجام کار نیک یاری رساند.» (1)
- نرمش در گفتار
در راهنمایی کودک و نوجوان باید از در ملاطفت و نرمی وارد شد و مانند یک دوست دلسوز و یک مشاور دانا آنان را نصیحت کرد؛ زیرا کودک و نوجوان مهرطلب است و برخورد آمرانه، با احساسات پاک و روان لطیف او هم‌خوانی ندارد.
بنابراین در امر تربیت فرزندان، باید از شیوه استدلال و آگاه کردن بهره گرفت، در این راه هرچه میزان درک و فهم فرزند بیشتر در نظر گرفته شود، مفید و مطلوب‌تر خواهد بود. در واقع اصل، این است که اندیشه و رفتار فرزند بر اساس تعالیم آسمانی شکل بگیرد، بنابراین برای جهت‌دهی افکار آنان، والدین باید نظرات اصلاحی خود را در قالب جملاتی سازنده، به صورتی قانع کننده و خوشایند به کودک و نوجوان عرضه کنند.
- نکات اخلاقی موعظه
برای این که تذکر و موعظه والدین در سازندگی فرزندان مؤثر باشد، ضروری است آن‌ها نکاتی را رعایت کنند:
– والدین باید بکوشند خود، الگوی عمل آن چیزی باشند که مورد توجه و نظرشان است. گفتار استاد درس نیست، بلکه اعمال استاد درس می‌دهد، پس نیکوست که فرد موعظه کننده، خود، نمونه کاملی از محتوای پند و اندرز خویش باشد و به عبارت دیگر، خود نیز به آن‌چه به دیگران سفارش می‌کند، عامل باشد.
– باید از در دوستی و محبت وارد شد تا فرزند، با علاقه و آسودگی خاطر به موعظه گوش دهد و احساس امنیت کند.
– برای این‌که توجه فرزند به سوی سخنان والدین جلب شود، نخست باید ارزش‌ها و نکات مثبت او را با احترام بازگو کرد.
– هیچگاه نباید در جمع دوستان به نوجوان تذکر داد. چه بسا سبب شرمندگی و شکستن غرور و ایجاد عقده در او شود. بنابراین، برای این‌که پند و موعظه، مفید باشد، باید به دور از جمع و با زبان نرم و مهربان صورت پذیرد، تا لجاجت فرزند را به دنبال نداشته باشد.
– در این شرایط باید شفقت و خیراندیشی موعظه‌گر، با موعظه‌اش نمودار باشد و از تذکر آمرانه پرهیز شود، و تا حد امکان موعظه به صورت تبادل‌نظر و رهنمود خواستن، باشد. همچنین باید صبورانه به حرف‌های فرزند گوش داد، و بدون تحقیر نظر و افکارش هر چند ناپسند باشد به اندیشه‌اش جهت داد.
– والدین باید دیدگاه‌های خود را به گونه‌ای بیان کنند که فرزند در حین گفت‌وگو احساس نکند، آن‌ها می‌خواهند نظر خودشان را بر او تحمیل کنند.
چون موعظه هرچه غیر مستقیم‌تر باشد، قطعاً سازنده‌تر و دارای نتیجه بهتری خواهد بود. چه بسا، موعظه‌ای که با یک اشاره، در قالب کلمه و عبارتی کوتاه و کلیدی البته در صورت دارا بودن شروط لازم، بیشتر از پند و اندرزهای طولانی و خسته کننده مفید و مؤثر باشد.
– موعظه باید رسا و بلیغ باشد، از شرایط بلیغ بودن موعظه این است که سنجیده، بجا و متناسب با وضعیت فکری و حساسیت‌های روحی فرزند باشد.
– به فردی باید پند و اندرز داد، که پندپذیر باشد، بنابراین در موقعیتی باید پند داد که از نظر روانی آمادگی آن را داشته باشد.
—————
1- بحار الأنوار (ط – بيروت)، ج 71، ص 77.
