- تأكيد بر نكات مشترك
دو فرد يا دو گروه زمانى مىتوانند به مناظره و گفت‌وگو بپردازند كه مشتركاتى با يكديگر داشته باشند وگرنه اگر بر سر هيچ مسئلهاى با يكديگر توافق نداشته باشند، هرگز امكان برقرارى گفت‌وگو ميان آنان نخواهد بود. بنابراين، كسانى كه آمادگى انجام مناظره و گفت‌وگو با يكديگر را دارند، هر چند در پارهاى از مسائل، مانند مسئله مورد گفت‌وگو، ممكن است با يكديگر اختلافنظر داشته باشند، اما داراى مشتركاتى نيز هستند. به نظر مىرسد بهتر است گفت‌وگو بر اساس زمينههاى مشترك آغاز شود.
قرآنكريم در اينباره در سوره آلعمران، آیه 64، مىفرمايد:
«قُلْ يا أهْلَ الْكِتابِ تَعالَوْا إلى كَلِمَةٍ سَواءٍ بَيْنَنا وَ بَيْنَكُمْ ألّا نَعْبُدَ إلّا اللَّهَ وَ لا نُشْرِكَ بِهِ شَيْئاً وَ لا يَتَّخِذَ بَعْضُنا بَعْضاً أرْباباً مِنْ دُونِ اللَّهِ فَإنْ تَوَلَّوْا فَقُولُوا اشْهَدُوا بِأنّا مُسْلِمُونَ * بگو: اى اهل كتاب، بياييد بر سر سخنى كه ميان ما و شما يكسان است بايستيم كه: جز خدا را نپرستيم و چيزى را شريك او نگردانيم، و بعضى از ما بعضى ديگر را به جاى خدا به خدايى نگيرد. پس اگر [از اين پيشنهاد] اعراض كردند، بگوييد: شاهد باشيد كه ما مسلمانيم [نه شما].!»
براى گفت‌وگو با ديگران تا چه اندازه بايد هزينه كرد؟ آيا براى اين كار، منطقاً مجاز هستيم كه دست از اصول بنيادين و اساسى خود برداريم؟
پيامبر اكرم صلى‌الله‌عليه‌وآله، با وجود نياز شديد به حمايت برخى از قبايل قدرتمند عرب، در مقابل اين شرط آنان كه: در صورتى اسلام را مىپذيريم و از تو حمايت مىكنيم كه حكم نماز شامل حال ما نشود!، به هيچ قيمتى حاضر نشد اين كار را انجام دهد.
اين پيشنهاد زمانى به پيامبر داده شد كه به شدت گرفتار بود و به يارى آنان نياز داشت؛ اما پيامبر ضمن مقاومت در برابر پذيرش اين شرط، در پاسخ پيشنهاد آنان فرمود:
«لَا خَيْرَ فِي دِينٍ لَا رُكُوعَ فِيهِ وَ لَا سُجُود * دينى كه در آن ركوع و سجود نباشد، خيرى در آن نيست.» (1)
———————
1- بحارالانوار، ج 21، ص 153.
