- نظافت و آراستگی
نظیف و پاکیزه، یک فضیلت اخلاقی است و برازنده اشخاصی است که اعضاء، جوارح و لباس و محیط زندگی را از کثافات و آلودگی‌ها پاک می‌کنند.
نظافت و آراستگی شامل موضوعاتی مانند: نظافت لباس، بدن، محیط زندگی، جامعه، بهداشت تغذیه و … است.
انسان به اقتضای فطرت، جویای پاكیزگی، زیبایی، تمیزی و آراستگی است، از ژولیدگی، پلیدی، پلشتی و پریشانی نفرت دارد. از آنجا كه دین مقدس اسلام منطبق بر این فطرت الهی است. به پیروانش دستور می‌دهد تا همواره، مظاهر زشتی و پلیدی و بوهای بد و نفرت‌انگیز را از خود و محیط زندگی خویش دور سازند و خود را به ویژه هنگام برخورد با دیگران زینت كنند و با ظاهری آراسته و زیبا در معرض دید همنوعان خود ظاهر شوند.
از نظر قرآن كریم، استعداد درك زیبایی از جمله مواهب فطری خداوند در روح آدمی است و وجود موجودات زیبا در جهان، پاسخی به این خواسته فطری بوده و نعمتی از نعمت‌های گرانبهای آفریدگار حكیم است.
نظافت و آراستگی در اسلام دارای آداب و مقررات و اسراری است که باید با آن‌ها آشنا بود. به طور نمونه برای عبادت و نماز و زیارت شایسته است از ساده‌ترین و تمیزترین لباس‌ها استفاده شود.
در روایات آمده است که مدتی، وحی بر پیامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله قطع شد که علت آن عدم نظافت و رعایت بهداشت از طرف مردم بود. در سخنی گرانقدر از آن حضرت آمده است:
«هر چه مىتوانيد پاكيزه باشيد زيرا خداوند اسلام را بر پاكيزگى نهاده و جز مردم پاكيزه كسى به بهشت نمي‌رود». (1)
قرآن‌كریم در سوره اعراف آیه 31، انسان‌ها را به آراستگی و برگرفتن زینت‌های خود، هنگام رفتن به مساجد دعوت می‌كند:
«یا بنی ادَمَ خُذُوا زینَتَكُمْ عِنْدَ كُلِّ مَسْجِدِ… * اى فرزندان آدم! زينت خود را به هنگام رفتن به مسجد، با خود برداريد!»
سپس در آیه بعد، حكم كلّی‌تری را بیان كرده و نظر كسانی را كه به غلط آراستگی و زینت را، با دین و تعالیم آسمانی مغایر می‌پندارند، مردود می‌شمارد:
«قُلْ مَنْ حَرَّمَ زینَهَ اللهِ الَّتی اَخْرَجَ لِعِبادِهِ وَ الطّیِّباتِ مِنَ الرِّزقِ قُلْ هیَ لِلَّذینَ امَنوا…* بگو: چه كسى زينت‌هاى الهى را كه براى بندگان خود آفريده، و روزي‌هاى پاكيزه را حرام كرده است؟! بگو: اينها در زندگى دنيا، براى كسانى است كه ايمان آوردهاند.»
پیشوایان عظیم‌الشأن اسلام نیز در این جهت توصیه‌های ارزشمندی به پیروان خود دارند. امام علی علیه‌السلام فرموده است:
«لِيَتَزَيَّنْ أَحَدُكُمْ لِأَخِيهِ الْمُسْلِمِ، كَمَا يَتَزَيَّنُ لِلْغَرِيبِ الَّذِي يُحِبُّ أَنْ يَرَاهُ فِي أَحْسَنِ الْهَيْئَةِ * آن گونه كه هر یك از شما خود را برای بیگانه‌ای می‌آراید كه دوست می‌دارد او را در بهترین شكل ببیند، باید برای برادر مسلمانش نیز خود را همان‌گونه بیاراید». (2)
در سیره پیامبر اكرم صلی‌الله‌علیه‌وآله نیز آمده است كه هر گاه ایشان قصد خروج از منزل یا پذیرفتن كسی را داشت، موی سر خود را شانه می زد، سر و وضع خود را مرتّب می‌كرد، خویش را می‌آراست و برای آنكه تصویر خود را ببیند در ظرف آبی می‌نگریست وقتی علّت این امور را پرسیدند، فرمود:
«اِنَّ اللهَ تَعالی یُحِبُّ مِنْ عَبْدِهِ اِذا خَرَجَ اِلی اِخوانِهِ اَنْ یَتَهَیَّأَ لَهُمْ وَ یَتَجَمَّلَ * خداوند متعال دوست دارد، هنگامی كه بنده‌اش به سوی برادرانش می‌رود، خود را برای دیدار آنان آماده كند و بیاراید». (3)
هزینه‌ای كه آن حضرت برای تهیّه عطر و بوی خوش مصرف می‌كرد، از هزینه خوراكش بیشتر بود و در شب تاریك قبل از آنكه با چشم دیده شود، از بوی خوشی كه از او در فضا پراكنده بود، شناخته می‌شد. (4)
از امام باقر علیه‌السلام نقل شده كه رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله از هر كوی و برزنی كه عبور می‌كرد. تا مدّتی بوی خوشی فضای آنجا را معطر می ساخت به گونه‌ای كه مردم می‌فهمیدند كه رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله از آن محل عبور كرده است. (5)
- آثار و فواید نظافت
نظافت آثار و فواید بسیاری دارد. علاوه بر این‌که تضمین کننده سلامتی جسم و باعث ایمنی از بیماری‌هاست، زیبایی و زینت زندگی محسوب می‌شود.
پاکیزگی، نشانه شخصیت فردی است و نوعی احترام به شخصیت دیگران نیز هست و سبب ایجاد دوستی میان مردم می‌گردد.
فرد پاکیزه از سلامت روانی بیشتری برخوردار است چون تمیزی جسم بر روان نیز تأثیر می‌گذارد و باعث دوری از کسالت و تولید نشاط و انبساط خاطر می‌شود.
رشد حالات عرفانی و اخلاقی و بهره‌مندی از فیوضات معنوی نیز از برکات نظافت و آراستگی است.
فقرزدایی از زندگی و افزایش رزق نیز از دیگر فواید نظافت است.
نتیجه آن كه اسلام، روی اصل آراستگی ظاهر (همچون آراستگی باطن) تأكید كرده است. بنابراین، باید توجه داشت كه اگر مسلمانی با وضع آشفته و ظاهری زشت و پریشان در جامعه ظاهر شود، به خصوص اگر از نظر شغلی، وابستگی به حكومت اسلامی داشته باشد، وجود او یكی از وسایل تبلیغ علیه اسلام خواهد بود. وارستگی از قید ظواهر، هرگز به این معنا نیست كه شخص خود را از هر گونه آرایش ظاهری محروم كند و بدین وسیله در نظر دیگران خوار و بی مقدار جلوه نماید.
- راه به دست آوردن صفت پاکیزگی
برای نظیف بودن، ابتدا فرد باید در فواید نظافت از نظر فردی و اجتماعی بیندیشد. دقت در آیات و روایات اسلامی مربوط به طهارت و نظافت در این زمینه بسیار تأثیر دارد.
مطالعه زندگی‌نامه اشخاص پاک و نظیف و مجالست با آنان باعث تأثیرپذیری فرد می‌شود.
رعایت اصول بهداشتی و عمل به توصیه‌های بهداشتی و پزشکی و اهمیت دادن به بهداشت فردی و اجتماعی نیز از راه‌های عملی مهم است.
————————
1- نهج الفصاحة (مجموعه كلمات قصار حضرت رسول صلى‌الله‌عليه‌وآله)، ص 391.
2- الكافي (ط – دارالحديث)، ج 13، ص 11.
3- بحار الأنوار (ط – بيروت)، ج 16، ص 249.
4- بحار الأنوار (ط – بيروت)، ج 16، ص 248.
5- بحارالانوار، ج 16، ص 249.
