- موضوع فقه
بزرگان و دانشمندان در کتاب های اصولی و فقهی در این باره سخن فراوان ایراد نمودهاند. نظر مشهور دربارة موضوع فقه «افعال مکلفین» است؛ یعنی موضوع فقه «روابط فردی و اجتماعی انسانها» است.
و چنانچه بیان شد رفتار انسان با:
* خود: مانند لباس پوشیدن، نظافت و بهداشت، خوردن و آشامیدن، تفریحات سالم و ورزش، مسکن، مسافرت، نوع آراستگی و …
* هم نوعان: مانند خویشاوندان، هم کیشان، بیگانگان مانند اهل کتاب و بت پرستان، دشمنان و …
* نظام اسلامی: مانند تعیین نوع وظایف مردم و حاکمان سیاسی، هنجارهای و ناهنجاریهای اجتماعی، مسائل شهری و شهرسازی، امور اقتصادی و …
* حیوان: مانند بهره‌گیری از حیوان، حقوق حیوان و …
* محیط‌زیست: مانند درخت‌کاری، فضای سبز و مراتع، باد و باران، آب و هوا و خاک حاصلخیز، راه‌ها و جاده‌ها، مواد سوختی، گردشگری و …
البته در این مورد نظرات دیگری مطرح شده است که بیان آن خارج از حد این نوشتار است.
باید اشاره گردد شناخت کار فقیه در شناخت و تطبیق موضوعات فقهی همراه با تحول جامعه و پیچیدگی بافت های اجتماعی و روابط تنگاتنگی که بر جوامع مختلف در ابعاد مختلف اقتصادی، سیاسی و بین المللی، فرهنگی و اجتماعی حاکم شده است بسی مشکل شده است.
بنابراین تسلط بر همه موضوعات مرتبط با کارهای مکلفین، هم دانش گستردهای میخواهد و هم دیدی جهان شمول.
