موقعيت جغرافيايى و تاريخى‏

• موقعيت جغرافيايى و تاريخى‏

از ديگر شهرهاى زيارتى و مهم عراق كاظمين است كه در مجاورت شهر بغداد، سمت غرب رودخانه دجله، قرار دارد و از لحاظ ادارى تابع شهر بغداد است. امروزه، اين شهر به سبب توسعه بغداد به آن وصل شده است. از آن جا كه اين شهر در حدود يك كيلومترى رود دجله واقع است، آب و هواى نسبتاً معتدلى دارد و ميزان بارندگى آن در سال زياد است. گاهى نيز بادهاى تندى در اين منطقه مى‏وزد و سيلاب عظيمى راه مى‏افتد. به دنبال اين تغيير آب و هوايى، دجله نيز طغيان مى‏كند و مزرعه‏هاى اطراف را به كام خود مى‏كشد و گاهى هم شهر را دچار آسيب جدى و تخريب مى‏كند. بارها در طول تاريخ، اين شهر با بادهاى تند، تگرك و باران هاى سيل‏آسا و هم چنين زلزله‏هاى مخرب روبه رو بوده است. گاهى مشهد و مقبره‏هاى امامان نيز بر اثر اين حادثه‏هاى طبيعى آسيب ديده و تخريب مى‏شد از جمله سال‏هاى 569 ق، 573 ق، 613 ق و 1042 ق، كه همواره خليفه‏ها و حكم رانان به بازسازى آن پرداخته‏اند. سابقه تاريخى كاظمين در جوار بغداد به عصر ساسانيان مى‏رسد. از آن جا كه بغداد در آن عصر شهرى مذهبى و جايگاه خدا يعنى «بَغ» بود. در اين زمان، حاشيه بغداد به «تسوج» معروف بود كه بعدها كاظمين به جاى آن شكل گرفت. در جنگ نهروان به سال 37 ق به دستور امام على عليه السلام شهيدان جنگ را در اين مكان به خاك سپردند كه آن را «مقبرة الشهداء» ناميدند. در عصر عباسى، به هنگام توسعه و احياى بغداد و انتخاب آن به عنوان پايتخت، اين قبرستان به «شونيزى» معروف بود و خليفه منصور آن جا را براى دفن بزرگان و خاندان عباسى در نظر گرفت و از آن پس به نام گورستان قريش شهرت يافت. از زمانى كه بغداد به عنوان پايتخت انتخاب شد، اين منطقه حاصل‏خيز با آب وهواى مطلوب و باغ‏هاى پرميوه به عنوان تفريح‏گاه خليفه‏هاى عباسى مورد استفاده آنان قرار گرفت. از زمان شهادت امام كاظم عليه السلام و امام جواد عليه السلام و دفن آن دو امام در اين منطقه، خليفه‏ها و اميران شيعى همواره به آبادانى اين شهر و مرقدهاى واقع شده در آن همت گماشتند. اين منطقه از آن پس، محل سكونت بسيارى از شيعيان و دوست داران اهل بيت شد. آل بويه، از حكم‏رانان شيعى بغداد، همواره نسبت به آباد كردن اين شهر و مزارات آن بذل توجه داشتند و بارها شهر و خانه‏هاى آن را، كه براثر سيل، زلزله و نيز جنگ‏ها و درگيرى‏هاى داخلى و مذهبى دچار ويرانى و آتش سوزى شده بود، مرمت و بازسازى كردند. منتصر عباسى در اين منطقه بر روى دجله پل بزرگى ساخت كه «جسر جديد» ناميده مى‏شد و اين امر ارتباط بين دو طرف رودخانه را آسان مى‏كرد. در اين دوران، يعنى 640 ق، شهر كاظمين توسعه يافت و بسيارى از شيعيان در جوار مرقد مطهر آن دو امام ساكن شدند و خانه‏ها، بازارها و دكان‏ها ساختند و مكان‏هايى هم براى سكونت زائران برپا كردند. بدين گونه در يك قرن بعدى كاظمين از نظر توسعه و عمران به صورت شهرى مستقل درآمد و از بغداد جدا شد.

در 651 ق، در جريان حمله هولاكو به بغداد، كاظمين نيز از تخريب بى‏نصيب نماند و رو به ويرانى رفت. به ويژه مرقد امامان شيعه آسيب شديد ديد. چندى گذشت تا اين كه علاء الدين جوينى، حكم‏ران بغداد، به مرمت و بازسازى شهر و مقبره امامان پرداخت و همه را بازسازى كرد. اندكى از اين بازسازى نگذشته بود كه رود دجله طغيان كرد و به بخش‏هايى از شهر، به ويژه حرم امامان شيعه، آسيب وارد ساخت و در 726 ق، سلطان ابوسعيد بهادرخان، از ايلخانان مغول، به ترميم و بازسازى شهر و حرم‏هاى مطهر همت گماشت. بعدها براى حفاظت شهر از طغيان دجله و نيز جلوگيرى از تهاجمات خارجى پيرامون شهر ديوار كشيدند.