- ميقاتهاى حج
كسانى كه براى انجام عمره يا حجّ تمتّع، عزم سفر به مكه معظّمه را دارند و ساكن خارج ميقاتها هستند، بدون مُحرم شدن، حقّ ورود به اين شهر را ندارند. نقاطى را كه حجاج در آن محرم مىشوند «ميقات» مىگويند. ميقاتها به تناسب مسير ورود حجّاج متفاوتاند. پيامبر صلى الله عليه و آله براى مردم و ساكنان شهر مدينه، ذو الحليفه را، براى مردم شام، جحفه را، براى اهل نجد و يمن، قرن المنازل را و براى اهل يمن، يلملم را ميقات قرار داد، كه به شرح زير در مسيرهاى ورودى مكه قرار دارند:
- ذو الحُليفه (مسجد شجره/ آبار على عليه السلام)
اين مسجد كه در بخش مدينه از آن سخن خواهيم گفت، در هشت كيلومترى جنوب غربى شهر مدينه قرار دارد و ميقات كسانى است كه از مدينه به مكّه مىروند. پيامبر صلى الله عليه و آله در سه سفر عمره و يك سفر حج تمتّع، در اين ميقات محرم شدند:
1- در سال صلح حديبيه، كه موفق به انجام عمره نشدند. (ششم هجرى).
2- عمره ناشَدَه (سال هفتم هجرى).
3- فتح مكه (سال هشتم).
4- حَجّة الوداع (سال دهم هجرى).
- جُحفه
«جُحفه» در 189 كيلومترى شمال غربى مكه و 17 كيلومترى جنوب شرق شهرك رابغ واقع است و ميقات اهل شام، مصر و سرزمينهاى ديگرى است كه از اين مسير وارد مكه مىشوند. امروزه كسانى كه از جدّه به مكّه مىآيند، در مسجد جديدى كه به جُحفه معروف است و سعودىها آن را ساختهاند، محرم مىشوند. اين مسجد 900 متر مساحت دارد. منطقه «غدير خم» در نزديكى جحفه (حدود چهار كيلومترى آن) قرار دارد.
بعضى نيز گفتهاند پيامبر صلى الله عليه و آله خطبه غدير خم را در جحفه ايراد كردهاند. اين مكان در گذشته آباد بوده و آن را «مَهْيَعَه» مىخواندند كه از آغاز غدير خم تا ساحل درياى سرخ امتداد داشته است. بعدها به وسيله سيل تخريب و به همين علت آن را جُحفه (يعنى محلى كه سيل بر آن وارد شد/ جحف السيل) ناميدهاند. ياقوت حموى كه آنجا را در سده هفتم ديده، از ويرانى و خرابىاش خبر مىدهد. اين شهر تا قرنهاى متمادى همچنان ويرانهاى بيش نبوده و در عصر حاضر، روستايى جايگزين آن شده است.
- وادى عقيق
اين وادى در 94 كيلومترى شمال شرقى مكّه بوده و ميقات كسانى است كه از راه عراق و نجد به مكّه مىروند. اوايل اين وادى را «مسلخ» و اواسط آن را «غمره» و پايان آن را «ذات عِرق» گويند.
- قَرْن المَنازل
ميقات قرنالمنازل در 94 كيلومترى جنوب مكه واقع شده وميقات كسانىاستكه از نجد و طائف (جنوب مكه)، از جاده رياض- طائف به حرم وارد مىشوند. «قَرْن» به كوه كوچكى گفته مىشود كه ازكوهى بزرگ جدا افتاده باشد. در اين منطقه دو مسجد درسال 1402 ق. ساخته شده است. يكى ميقات «السيل الكبير» و ديگرى «مسجد وادى محرم».
- يَلَمْلَمْ
و آن كوهى است از كوههاى «تهامه» كه در 100 كيلومترى جنوب غربى مكّه واقع شده و ميقات كسانى است كه از يمن (جنوب شبه جزيره) وارد اين شهر مىشوند. امروزه اين مكان به سعديه معروف است. مسجد يلملم با مساحت 635 متر مربع، محل محرم شدن حاجيان يمنى است.
- فَخّ
سرزمين شهداى واقعه خونين فخّ، كه پيشتر به آن اشاره شد، از ميقاتهاى مورد نظر شيعه است كه در 6 كيلومترى مكّه بوده و ميقات كودكان و افراد نابالغ است. اين مكان حدود 500 مترى مسجد تنعيم در سمت راست شارع الشهدا قرار دارد.
