- محراب ها
محراب در محلى ساخته شده كه رسول خدا (ص) در آنجا نماز مىگزارد و پيشانى خويش را به عنوان سجده در برابر حق تعالى بر خاك آن مىنهاد. با توجه به منابع لغت بايد گفت: «محراب» به معناى صدر و بالاى مجلس است [محراب المسجد صدره و اشْرَفُ موضعٍ فيه] و از نظر سابقه دينى، مربوط به محرابهايى است كه در كليساها و كنيسهها بوده است، چنان كه در قرآن درباره زكريا و مريم هم بكار رفته است.
محل نماز رسول خدا (ص) كاملا مشخص است و در اينكه محل آن، همين محراب فعلى است، ترديدى نيست. البته در زمان پيامبر (ص) و تا چند دهه بعد، چيزى به نام محراب وجود نداشت و مسلمانان تنها با نام آن كه در قرآن آمده و مربوط به حضرت مريم است، آشنا بودند. زمانى كه وليد دستور توسعه مسجد را داد و عمر بن عبدالعزيز آن را اجرا مىكرد، در جايگاه نماز رسول خدا (ص) محرابى ساخته شد. چنين اقدامى به تقليد آنچه كه در كليساهاى نصارا در شام بوده، صورت گرفت. اين محراب در طول زمان، دگرگونىهايى را تحمل كرده و بناى فعلى آن از دوره سلطان اشرف قايتباى كه از سلاطين مملوكى مصر بوده، باقى مانده است. در دوره عثمانى تزييناتى با آيات قرآن در آن صورت گرفت.
افزون بر محراب اصلى، دو محراب ديگر در سمت قبله مسجد وجود دارد؛ يكى محراب عثمانى منسوب به سلاطين عثمانى كه در ديوار جنوبى مسجد است و در حال حاضر امام جماعت در آنجا مىايستد، دوم محراب سليمانى متعلق به سلطان سليمان عثمانى يا محراب حنفى كه در سمت مغرب محراب رسول خدا (ص) قرار دارد. اين محراب پس از سال 860 ق ساخته شد.
به علاوه در انتهاى ديوار شمالىِ ضريح پيامبر (ص) محراب تهجّد قرار دارد كه رسولخدا (ص) در برخى از شبها نماز شب را در آنجا اقامه مىكردند. روزگارى محرابى هم در پشت «دكّة الآغاوات» كه امروزه به خطا «صُفّه» ناميده مىشود و نام آن سكّوى خواجههاست وجود داشته است.
یکی دیگر از محراب ها، محراب فاطمه عليها السلام است. اين محراب، داخل منزل فاطمه عليها السلام؛ يعنى جنوب محراب التهجّد قرار داشته كه محلّ اقامه نماز فاطمه عليها السلام بوده است. محراب مذكور اكنون داخل حجره پيامبر صلى الله عليه و آله است.
