مسجد قُبا

• مسجد قُبا

منطقه قبا در فاصله شش كيلومترى جنوب مسجدالنّبى (ص) واقع است و از نقاط خوش آب و هوا و از مناطق زراعى و پر آب اطراف مدينه به شمار مى‏آيد. به همين دليل نخلستان‏هاى زيادى در قبا وجود داشته و دارد. مردم اين منطقه، كه به نام طايفه بنوعَمْروبن عوف شناخته مى‏شدند، به دليل واقع شدن قبا در جنوب شهر مدينه و در واقع سر راه مكه به مدينه، نخستين استقبال كنندگان از مهاجرين و نيز شخص رسول خدا (ص) در وقت هجرت بودند.

پيش از آمدن رسول خدا (ص)، شمارى از مهاجران كه از مكه به مدينه آمدند، به طور موقت در قبا سكونت گزيدند.

رسول خدا (ص) در وقت ظهر روز دوشنبه 12 ربيع الاول وارد قبا شد و در ميان طايفه بنى‏عمرو بن عوف، در خانه كلثوم بن هِدْم كه مجرّد بود، سكونت گزيد. حضرت روزهاى دوشنبه تا پنج شنبه را نزد آنان بود و در اين فاصله زمينى را كه‏ متعلق به كلثوم بود به عنوان مسجد برگزيده، آن را تأسيس كرد.

در فاصله روزهايى كه حضرت در مدينه بود، نماز جماعت برقرار بود تا آن كه امام على‏بن ابى‏طالب (ع) همراه شمارى از اعضاى خانواده پيامبر (ص) به ايشان پيوستند. پس از آن بود كه راهىِ مركز يثرب، جايى كه امروزه مسجدالنبى (ص) قرار دارد، شدند.

در چند روزى كه پيامبر (ص) در قبا بود، مسجدى در اين ناحيه بنا كرد كه طى آن، تنها ديوارى از سنگ‏هاى حرّه بر گرد آن كشيده شد. البته تا زمان توسعه وليدبن عبدالملك مسجد سقف نداشت و اگر هم داشت، از همان شاخه‏هاى خرما بود.

بنا به روايات فراوان، مسجد قبا مصداق آيه «… لَمَسْجِدٌ أُسِّسَ عَلَى التَّقْوى مِنْ أَوَّلِ يَوْمٍ أَحَقُّ أَنْ تَقُومَ فِيهِ … سوره توبه آیه 108». است. اين آيه اشاره به اين نكته دارد كه اين مسجد از روز نخست بر پايه تقوا ساخته شد و لذا سزاوار است تا رسول خدا (ص) در اين مسجد نماز بگزارد. به سبب نزول اين آيه در شأن مسجد قبا، در آن زمان، مسجد ياد شده را به نام «مسجد التقوى» مى‏شناختند.  اين آيه در برابر مسجد ضرار نازل شد كه برخلاف مسجد قبا كه بر پايه «تقوا» ساخته شده بود، مسجد ضرار بر پايه «نفاق و اختلاف» بنا گرديد. تعبير «مِنْ اوَّلِ يَوْم» به معناى همان روز تأسيس مسجد است كه با نيت خالص بنا نهاده شد.

در فضيلت مسجد قبا روايات زيادى وجود دارد. از جمله اين كه: دو ركعت نماز در مسجد قبا برابر با يك عمره است. (1) همچنين روايت شده كه پيامبرخدا هر شنبه با پاى پياده يا سواره به مسجد قبا مى‏آمد و در آن نماز مى‏گزارد. (2) پيامبر صلى الله عليه و آله مى‏فرمود:

«دو ركعت نماز در مسجد قبا براى من بهتر از آن است كه دوبار به بيت‏المقدس بروم. اگر مى‏دانستند در قبا چيست جگرهاى شتران را مى‏زدند و به سوى آن مى‏تاختند تا از فضيلتش بهره‏مند شوند.» (3)

————————–

1. ابى بكر الهيثمى، همان، ج، ص 252.
2. نسائى، سنن،، ج 2، ص 37.
3. ابن شبه، همان، ج 1، ص 42؛ متقى الهندى، همان، ج 5، ص 359.