مقبره شهداى فخّ‏

• مقبره شهداى فخّ‏

حسين بن على بن حسن بن حسن بن على بن ابى‏طالب، در سال 169 هجرى، قيامى را بر ضد هادى عباسى در منطقه فخ از شهر مكه ترتيب داد. وى قيامش را در مدينه آغاز كرد و پس از تسلط بر اين شهر، از آنجا كه زمان حج نزديك بود، همراه سيصد تن از شيعيان و نزديكانش به سوى مكه حركت كرد. وى در منطقه فخ با سپاه عباسيان مواجه شد و در نبردى كه صورت گرفت به شهادت رسيد. همراه وى شمار ديگرى از سادات حسنى نيز به شهادت رسيدند.

شهيد فخ، در شمار علويان حَسَنى، شهيدى است كه امامان شيعه (ع) وى را تأييد كرده‏اند. به علاوه ضمن رواياتى كه نقل شده، خبر شهادت او از زبان پيامبر (ص) نيز نقل شده است. از جمله آن‏كه:

ابوالفرج اصفهانى روايتى از امام باقر (ع) نقل كرده كه حضرت فرمود: رسول خدا (ص) زمانى كه از فخ مى‏گذشت، ايستاد، ركعتى نماز گزارد و وقتى ركعت دوم را خواند، گريه كرد. اصحاب نيز گريه كردند، وقتى دليلش را پرسيدند، حضرت فرمود: جبرئيل به من خبر داد كه: «اى محمد! مردى از فرزندان تو در اين‏جا كشته مى‏شود كه اجر شهيد همراه او، اجر دو شهيد است.» (1)

او روايت ديگرى نقل كرده است كه وقتى حضرت به موضع فخ رسيد، با اصحابش نماز ميّت خواند و سپس فرمود: «در اينجا شخصى از اهل بيت من با جمعى از يارانش به شهات مى‏رسند كه كفن و كافور آنان از بهشت مى‏رسد و ارواحشان زودتر از اجسادشان به سوى بهشت مى‏شتابد». (2)

همچنين نقل شده است كه در سفرى كه امام صادق (ع) به مكه داشتند، به يكى از اصحاب فرمودند: وقتى به فخ رسيديم، مرا آگاه گردان. وقتى به آنجا رسيدند، حضرت پياده شده، وضو گرفتند و نمازى خواندند و سپس سوار شدند. آن صحابى علت اين كار را پرسيد. حضرت روايت سابق الذكر را از پيامبر (ص) براى او نقل كردند. (3)

زمانى كه سرهاى شهدا را نزد هادى آوردند، موسى بن جعفر (ع) و شمارى از علويان حاضر بودند. حضرت درباره شهيد فخ فرمود: «مَضى والله مُسْلِماً صالحاً صوّاماً قوّاماً آمِراً بالمعروف، ناهِياً عَنِ المُنْكر». (4)

در حال حاضر اين مقبره در خيابان شهدا واقع است و تمامى آن منطقه را به نام منطقه شهدا مى‏ شناسند و اين نام هم دقيقا به خاطر شهادت شهيد فخ در آنجاست. يك خيابان فرعى از خيابان شهدا به فاصله نزديكى از تقاطع شهدا تنعيم به سمت مقبره مى‏رود. مقبره مزبور در پايين كوهى قرار گرفته و به عبارتى در پشت مسجد البوقرى واقع است.

مقبره مزبور به خاطر راه سه پاره شده و يك مثلثى كوچك آن در حال از بين رفتن است، بخشى از آن با يكى دو متر ارتفاع از سطح خيابان قرار دارد. اين بخش، در خرداد و تير سال 1381 با ايجاد يك چهار ديوارى در اطراف آن و با تابلوى مقبرة عبدالله بن عمر رقم  از طرف شهردارى ساخته شده است. بنابر آنچه فاكهى نوشته است، مقبره عبدالله بن عمر در منطقه محصّب (بلديه فعلى مكه) بوده است ، روشن نيست وجه نام‏گذارى آن به اسم اين شخص، با چه هدفى صورت گرفته است. اما آنچه هست، شهرت اينجا به مقبره عبدالله بن عمر از ديرباز است به طورى كه سليم خان در حج نامه خود كه در سال 1310 نوشته گفته است كه در پايين كوه فخ، مقبره عبدالله بن عمر را زيارت كرده است.

بخش اصلى برجاى مانده از قبرستان شهداى فخ در يك چهار ديوارى قديمى، در جنب كوه واقع شده و درى مسدود دارد. در ميانه اين چهار ديوارى، مقبره نيمه مخروبه‏اى نيز هست كه از بالاى كوه تا اندازه‏اى قابل رؤيت است. قاعدتاً همانجا بايد مقبره حسين‏بن على، شهيد فخ باشد كه حاكمان آن ديار به دلايل مذهبى، آن را بسته‏اند.

————————–

1. مقاتل الطالبيين، ص 367.
2. همان، ص 366.
3. همان‏.
4. مقاتل الطالبيين، ص 380.