- مقابر صحابه پيامبر خدا صلى الله عليه و آله
- قبر منسوب به بلال حبشى
بلال بن رباح، از صحابه پيامبر خدا صلى الله عليه و آله و مؤذن آن حضرت، از بردگان سياه پوستِ خريدارى شده از حبشه بود كه به خدمت اميّة بن خلف در آمد و سالها زير ستم وى به زندگى خويش ادامه داد تا اينكه پيامبر صلى الله عليه و آله به رسالت مبعوث گرديد. چون برابرى و مساوات از شعارهاى اصلى اسلام بود، بسيارى از بندگان و بردگان، از آن استقبال كردند تا خود را از ستم و ظلم اربابان و بىعدالتى در جامعه رهايى بخشند. يكى از اين بردگان سياه، بلال حبشى بود. او به رغم شكنجههاى طاقت فرسايى كه از مشركان و بهويژه ارباب خود؛ اميّه مىديد، باز از اسلام و آيين خود دست نكشيد. ابوبكر او را از صاحبش خريد و آزاد ساخت.
بلال پس از هجرت پيامبر خدا صلى الله عليه و آله به مدينه مهاجرت كرد و آن حضرت او را مؤذن خود گردانيد. هنگامى كه پيامبر خدا صلى الله عليه و آله وفات يافت، خليفه (ابوبكر)، از بلال خواست تا همچنان اذان بگويد ولى او نپذيرفت و گفت: سوگند خوردهام كه پس از پيامبر صلى الله عليه و آله براى هيچ كس اذان نگويم.
وقتى لشكر اسلام در مدينه آماده عزيمت براى فتح شام شد، بلال از ابوبكر اجازه عزيمت خواست. ابوبكر گفت: هر آنچه خواهى كن ولى دوست داشتم نزد من در مدينه مىماندى و اذان مىگفتى، بلال نپذيرفت و وارد لشكر شد. (1)
او به دمشق آمد و در «داريا»، يكى از قريههاى اطراف دمشق ساكن شد و سرانجام در سال بيست هجرى يا به روايتى هفده هجرى در دوران خلافت عمر بن خطاب در سن 63 سالگى وفات يافت. قبر بلال بزرگترين قبرِ داخل بقعه است كه در ميان قبور ديگر متمايز و اطراف آن نيز با محفظهاى از شيشه پوشانيده شده است. تاريخ سنگ قبر وى 635 هجرى است.
بر بناى مقبره بلال گنبدى است به رنگ سبز و سوّمين گنبد از درِ ورودى قبرستان باب الصغير است.
- قبر منسوب به عبداللَّه بن اممكتوم
عبداللَّه بن امّ مكتوم صحابى جليل القدر پيامبر خدا صلى الله عليه و آله و از مسلمانان نخستين است. وى كاتب و حافظ قرآن بود و در موارد بسيار، به هنگام غزوات پيامبر صلى الله عليه و آله جانشينى آن حضرت در مدينه را بر عهده مىگرفت. در كنار ديواره شرقى باب الصغير؛ يعنى درِ دوم آن و به موازات قبور سكينه و امّ كلثومبه فاصله دويست مترىاتاق كوچكى، بدون گنبد وبا سنگهاى سياه ديده مىشود، كه برآن نوشته شده: «هذا قبر امّ مكتوم صحابى رسولاللَّه صلى الله عليه و آله».
- واثلة بن اسقع
واثله نيز همراه اوس بن اوس و عمار بن ياسر و ديگران، در ايوان صفّه در مسجد النبى صلى الله عليه و آله روزگار مىگذراند. وى عمرى طولانى داشت و گويند در سن 150 سالگىدر دوران خلافت عبدالمك مروان (سال 83 هجرى)- در دمشق از دنيا رفت و در باب الصغير دفن گرديد. او آخرين صحابى بود كه در اين شهر وفات يافت. واثله پس از شهادت امام حسين عليه السلام به شدّت خشمگين بود و همواره به نقل آيه تطهير، كه در شأن خاندان پيامبر صلى الله عليه و آله نازل شده، مىپرداخت.
——————
1. ابن اعثم، الفتوح، ج 1، صص 97- 96.
