- خمود
خمود؛ كوتاهي و سهل‌انگاري در به دست آوردن ضروريات زندگي مانند لباس و خوراك، و ازدواج است؛ به شكلي كه منجر به از بين رفتن مال، نسل و از كار افتادن قوه جنسي و يا سستي نظام خانواده و تضييع حقوق فرد و يا خانواده شود.
در حقیقت عفت؛ حد اعتدال «شَرَّه» و «خمود» است. «شرّه»؛ فرو رفتن انسان در شهوات است و «خمود»؛ یعنی بی‌حرکتی در جهت لذات مشروع که بدن به آن‌ها به طور طبیعی احتیاج دارد.
«عفت»؛ كنترل نفس، از لذت‌هاي حيواني و رعايت تعادل در كسب لذت در چهارچوب عقل و شرع است.
- اقسام خمود
سستی و خمود در زندگی شامل چند بُعد می‌شود:
- خمود و سستی در خوراک
- خمود و سستی در ازدواج
- خمود و سستی در کسب لوازم ضروری زندگی.
- نشانه‌های خمودی
علائم خمودی عبارت‌اند از: بی‌میلی به زندگی، عدم پاکیزگی ظاهری، عدم استفاده مطلوب از نعمت‌های الهی، عدم تشکیل خانواده.
فقدان تفریحات سالم، در زندگی یکی از نشانه‌های بارز خمود است. از خصوصیات ویژه گروه خوارج در زمان امام علی علیه‌السلام همین خمود و عدم توجه به آراستگی ظاهر بوده است.
در روایات به مؤمنین سفارش شده که حتی در حالت فقر، آراستگی ظاهری خود را حفظ کنند. برخی از درویش‌مسلکان سعی می‌کنند برای فریب خود یا دیگران حالت خمود خودشان را به عنوان زهد و بی‌رغبتی به ظواهر دنیا معرفی کنند.
برخی از افراد نیز، برای توجیه حالت خمود و ترک یا تأخیر ازدواج به روایاتی استناد می‌کنند که ازدواج نکردن در آخرالزمان را افضل می‌داند. باید دانست که با وجود روایات بسیار در باب فضیلت ازدواج و بر اساس سیره معصومین علیهم‌السلام در تشکیل خانواده، داشتن چنین دیدگاهی در باره ازدواج نوعی زهد منفی و حالت خمودی محسوب می‌شود و ربطی به ترک دنیا و عرفان واقعی ندارد.
در روایت آمده است که در عصر رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌واله سه زن برای شکایت از شوهرانشان نزد حضرت آمدند. اولی گفت: شوهرم گوشت نمی‌خورد. دومی گفت: شوهرم از بوی خوش استفاده نمی‌کند. سومی گفت: شوهرم با من هم‌بستر نمی‌شود.
پیامبر بسیار ناراحت شدند و به سمت مسجد حرکت نمودند، بالای منبر رفته و پس از حمد و ثنای الهی فرمودند:
«چرا بعضی از اصحاب من، گوشت نمی‌خورند و بوی خوش استعمال نمی‌کنند و با همسر خود، هم‌بستر نمی‌شوند؟! ای مسلمانان! من، هم گوشت می‌خورم و هم از بوی خوش استفاده می‌کنم و هم با همسر خود هم‌بستر می‌شوم. این سنّت من است و کسی که از این سنّت من دوری کند، از من نیست.» (1)
قرآن کریم نیز در سوره اعراف، آیه 32 با اشاره به این موضوع فرموده است:
«قُلْ مَنْ حَرَّمَ زِينَةَ اللَّهِ الَّتىِ أَخْرَجَ لِعِبَادِهِ وَ الطَّيِّبَاتِ مِنَ الرِّزْقِ * بگو: چه كسى زينت‌هاى الهى را كه براى بندگان خود آفريده، و روزي‌هاى پاكيزه را حرام كرده است؟!»
در مورد استفاده از انواع زينت‌ها، اسلام مانند تمام موارد، حد اعتدال را انتخاب كرده است، نه مانند بعضى كه مىپندارند استفاده از زينت‌ها و تجملات هر چند به صورت معتدل بوده باشد، مخالف زهد و پارسايى است، و نه مانند تجملپرستانى كه غرق در زينت و تجمل مىشوند، و تن به هر گونه عمل نادرستى براى رسيدن به اين هدف نامقدس مىدهند.
اگر ساختمان روح و جسم انسان را در نظر بگيريم مىبينيم كه تعليمات اسلام در اين زمينه درست، هماهنگ با ويژگي‌هاى روح انسان و ساختمان جسم او است. (2)
- راه‌های درمان خمود
از آن‌جایی که ریشه خمود، خارج شدن انسان از زیر فرمان و سلطه عقل و شرع است، تأمّل در مفاسد و آثار شوم خمود می‌تواند در این زمینه راه‌گشا باشد. فرد خمود، نسبت به نظام خلقت و نعمت‌های الهی و نیازمندی‌های انسان آشنایی و یا باور کافی ندارد، از این رو دقت در فواید به‌کارگیری نعمت‌های الهی، ورزش، تقویت بنیه جسمی، استعمال عطر، رعایت نظم و نظافت، ازدواج مناسب و تغذیه سالم به درمان این بیماری اخلاقی بسیار کمک می‌کند.
الگو قرار دادن زندگی اولیاء الهی و خروج از انزوا از دیگر راه‌کارهای درمانی است.
یکی از اقسام خمود، ضعف جنسی و ضعف در ارتباط صحیح بین زوجین است که در این باره، کتب تربیتی و روان‌شناسی و اخلاقی، درمان‌هایی را مطرح کرده‌اند.
——
1- الكافي (ط – دارالحديث)، ج 11، ص 134.
2- تفسير نمونه، ج 6، ص 15.
