- كاركردهاى خانواده
خانواده به عنوان يك نهاد اجتماعى وظايف متعددى به عهده دارد كه ماهيت اين كاركرد و سطح اجراى آن از يك فرهنگ به فرهنگ ديگر متفاوت است. نظريۀ رشدى خانواده را به عنوان يك نظام اجتماعى اصلى در جامعه مىشناسد كه كاركردهاى مهمى بر عهده دارد و از جمله مهمترين آنها، جامعهپذير نمودن اعضاء خود مىباشد. خانواده فرصتهاى مختلفى را براى اعضاء خود مهيا مىكند تا به ايفاى نقشهاى مختلف بپردازند و با مشاهده بازخورد آن به تغيير و اصلاح رفتارى پرداخته و تجربه ايفاى نقش و قبول مسئوليت را داشته باشند و از آنجا كه خانواده يك گروه اجتماعى است و مىتواند كليه نقشهاى موجود در جامعه را داشته باشد، يك تجربه اجتماعى مهم براى جامعهپذير شدن افراد تلقى مىگردد و كاركردهاى مهمى از جمله موارد زير را داراست:
– نظام بخشيدن به رفتارهاى جنسى و توليد مثل
انسان در عين حال كه موجود اجتماعى است، موجود زيستى است و بدين لحاظ داراى علائق جنسى و تمايلاتى است كه بايد ارضاء شود. نياز جنسى در همه جوامع به صورتهاى معينى خودنمايى مىكند از جمله لباس پوشيدن، ادبيات، شعر، احساسات عاشقانه كه علاوه بر تبادل عواطف داراى يك هدف و كاركرد عملى است و آن جانشين ساختن اعضاء جامعه و نسلهاى مختلف از طريق زاد و ولد طبيعى است. ازدواج و تشکیل خانواده طبق تعریف اسلامی آن در نظام بخشيدن به این مسائل نقش اساسی دارد؛ در هر جامعهاى بر اساس قوانين و اعتقادات و براى حفظ پايدارى محدوديتهايى براى ابراز نيازهاى جنسى قائل مىشوند كه اين روابط در قوانین اسلامی از طريق ازدواج و در درون خانواده پذيرفته شده است.
– مراقبت و نگهدارى از كودكان، معلولان و سالمندان
خانواده در مرحله اول مسؤول نگهدارى كودك از لحاظ جسمى، عاطفى و اقتصادى است. زيرا كودكان قادر نيستند به تنهايى نيازهاى خود را تأمين كنند و نياز به حمايت و نگهدارى والدين دارند و خانواده به لحاظ سنتى مسؤول نگهدارى از معلولان و تأمين معيشت سالمندان است و حتى از اين طريق احساس مفيد بودن مىنمايد و جزء افتخارات خانواده است.
– اجتماعى كردن كودكان
خانواده نخستين محيطى است كه براى اجتماعى نمودن اعضاء خود برنامهريزى مىكند و در شكل گيرى شخصيت، انتقال ارزشها و باورها نقش اصلى را به عهده دارد.
– تربيت و پرورش
خانواده مسئوليت پرورش و تربيت افراد را به عهده دارد و در طى يك دوره طولانى براى كودكان خود جايگاه ارزشى داشته و الگوى رفتار و عواطف او را تشكيل مىدهد و اجازه مىدهد رفتارها را تقليد نمايد و از طريق نشان دادن بازخورد، رفتارها را تقويت يا منفى نمايد و كودك بر اساس اين بازخوردها رفتار مناسب و غير مناسب را تشخيص مىدهد و پس از شكلگيرى اين رفتارها پا به عرصه اجتماع مىگذارد.
و یا به عبارتی دیگر …
خانواده در شكلهاى مختلف خود داراى كاركردهاى متعددى است كه به عنوان نمونه میتوان به اين موارد اشاره كرد:
1 – توليد مثل
2 – حمايت و مراقبت (از فرزند، از يكديگر، از سالمندان و…)
3 – جامعهپذيرى (خانواده عامل توسعه قابليت‌هاى كودك و اعضاء براى يكپارچگى با ديگران، اعتماد، نفوذ و پذيرش است)
4 – تنظيم رفتار جنسى
5 – عاطفه و همراهى (ارضاى نيازهاى عاطفى)
6 – تامين پايگاه اجتماعى
7 – آموزش و تربيت دينى
8 – تأمين پدر مشروع و تداوم شبكههاى نظاممند خويشاوندى
9 – كنترل اجتماعى (كنترل زوجين از رفتاهاى جنسى خارجى از چارچوب ازدواج و كنترل تربيت اجتماعى فرزندان)
10 – تأمين نيازهاى اقتصادى
11 – انتقال سرمايههاى مادى به يكديگر (از طريق ارث، وقف، هبه و…)
12 – گذران سالم اوقات فراغت
13 – رشد و تثبيت شخصيت.
