- امام مهدی عج در روایات شیعه
موضوع امام مهديعليه السلام از موضوعاتي است که روايات بسياري درباره آن در اختيار ماست به گونهاي که درباره مراحل مختلف زندگي آن حضرت همچون ولادت، دوران کودکي، غيبت صغري و کبري، علائم ظهور و روزگار ظهور و حکومت جهاني، به طور جداگانه احاديثي از پيشوايان ديني موجود است. چنانکه درباره خصوصيات ظاهري و اخلاقي آن بزرگوار، ويژگيهاي دوران غيبت او و فضيلت و پاداش منتظران ظهورش مجموعه ارزشمندي از روايات داريم و جالب اينکه بسياري از اين روايات هم در کتابهاي شيعه و هم در کتاب اهل سنت نقل شده است و تعداد زيادي از احاديث مربوط به امام مهديعليه السلام «متواتر» است.
گفتني است که يکي از ويژگيهاي قابل توجه امام مهديعليه السلام آن است که همه معصومانعليهم السلام درباره آن حضرت سخنان نغزي ايراد فرمودهاند که مجموعهاي از معارف آگاهيبخش را فراهم کرده است و از اهميت فوقالعاده قيام و انقلاب آن پرچمدار عدالت حکايت ميکند. مناسب است در اينجا از هر يک از آن پيشوايان بزرگ روايتي را نقل کنيم:
- پيامبر گرامی اسلام (ص)
- رسول خدا (ص) فرمودند:
«مهدي ـ عليه السلام ـ از فرزندان من است اسمش اسم من است و کنيهاش کنيهي من، از نظر اخلاق و خلقت از همه مردم به من شبيهتر است. براي او غيبت و حيرتي است که امّتهايي در آن دوران گمراه ميشوند سپس ظاهر ميشود همچون شهابي که روشنايي ميدهد و بسرعت حرکت ميکند و زمين را از عدل و قسط پر ميکند بعد از آن که از ظلم و جور پر شده باشد». (1)
- پيامبر اکرم ـ صلّي اللّه عليه وآله ـ فرمود:
«خوشا بحال کسي که قائم اهل بيت مرا درک کند و به او اقتدا کند قبل از قيامش، پيرو او و تابع ائمهي هدايت قبل از او باشد و از دشمنان ايشان به سوي خدا پناه آورد ايشان رفيقان من هستند و گراميترين افراد امّت، نزد من ميباشند». (2)
- پيامبر گرامي اسلام (ص) فرمود:
«خوشا به حال آن که مهديعليه السلام را ببيند و خوشا به حال آن که او را دوست بدارد و خوشا به حال کسي که امامت او را باور داشته باشد». (3)
- حضرت اميرمؤمنان علي (ع)
- حضرت مولي الموحدين علي بن ابي طالب (عليه الصلاة و السلام) ضمن خطبهاي در توصیف امام مهدی (عج) فرمودند:
«ما نورهاي آسمان و زمين و کشتيهاي نجات هستيم. و سرانجام کارها بسوي ماست و مهدي ما، آخرين حجّت است. او آخرين امام معصوم، نجات بخش امّتها، آخرين نور رسالت و امامت و معمّاي پيچيدهي آفرينش است. گوارا باد آنان را که به رشته محبّت و ولايت ما چنگ زده و با محبّت ما محشورند». (4)
- نيز حضرت جواد عليه السلام از پدران گراميشان روایت کردند که اميرالمؤمنين عليه السلام فرمود:
«براي قائم ما غيبتي بسيار طولاني است و من شيعيان را مينگرم که در غيبت او بسان گلّه بدون چوپان سرگردان دنبال چراگاهند و نمييابند. آگاه باشيد که هر کس از اينان بر دين خويش استوار باشد و بخاطر غيبت طولاني آن حضرت قلبش سخت نگردد چنين کسي با من است و در قيامت در درجهي من». (5)
- امام عليعليه السلام فرمود:
«منتظر فرج آلمحمد (ص) باشيد و از رحمت خدا نااميد نگرديد به راستي که محبوبترين کارها نزد خداوند بزرگ، انتظار فرج است. (6)
- حضرت فاطمه الزهراء سلام الله علیها
- جابربن عبدالله انصاري ميگويد: خدمت حضرت فاطمه عليها السلام رسيدم، در دستان آن حضرت لوحي را ديدم که نام تني چند از فرزندانش را که از جانشينان پيامبر صلي الله عليه و آله بودند در آن ديدم، شمردم دوازده نفر بودند و آخرين آنها قائم عليه السلام بود، سه نفر از آنها محمد و سه نفر علي در آنها ديده ميشد. همچنین در این لوح آمده است:
«… سپس به خاطر رحمت بر جهانيان سلسله اوصياء را به وجود فرزند امام حسن عسکريعليه السلام تکميل خواهم کرد؛ کسي که کمال موسي و شکوه عيسي و صبر ايوب را داراست…». (7)
- امام حسن مجتبي علیه السلام
- امام مجتبی علیه السلام فرمودند:
«مردم! آيا نميدانستيد که هر کدام از ما خاندان وحي و رسالت مجبور به بيعت با حکمران طغيانگر زمان خود ميشويم مگر قائم که حضرت عيسي بن مريم روح اللّه به او اقتدا ميکند و نماز ميخواند چرا که خداوند ولادت او را مخفي و شخص او را نهان ميدارد تا هنگامي که به دستور او ظهور کند بيعت قدرتمداري را به گردن نداشته باشد او نهمين امام معصوم از نسل برادرم حسين عليه السلام است و فرزند بهترين کنيزان. خداوند در غيبت او عمر او را طولاني ميکند و سپس به قدرت خويش او را در چهرهي جواني کمتر از چهل سال ظاهر ميسازد تا همگان بدانند که خداوند بر هر کاري تواناست». (8)
- امام حسن مجتبي (ع) در حدیثی، پس از بیان برخی مشکلات زمان بعد از رسول خدا (ص) فرمود:
«خداوند در آخر الزمان مردي را برميانگيزد. و او را به وسيله فرشتگان خود پشتيباني ميکند و يارانش را حفظ ميکند. او را بر تمامي ساکنان زمين چيره ميسازد. او زمين را از عدالت و روشنايي و دليل آشکار پر ميسازد… خوشا به حال آن که روزگار او را ببيند و سخن او را بشنود». (9)
- امام حسين علیه السلام
- حضرت سيدالشهداء عليه السلام فرمود:
«اگر از عمر اين جهان تنها يک روز باقي مانده باشد خداوند آن روز را طولاني مي سازد تا مردي از فرزندان من ظهور کند و جهان را همانگونه که از ظلم و جور لبريز گشته است از عدالت پر سازد. اين واقعيت را همين گونه پيامبر خدا صلّي اللّه عليه وآله فرمود». (10)
- و نيز از آن حضرت نقل شده که فرمودند:
«اگر مهدي عليه السلام قيام کند مردم او را انکار مي کنند و نمي شناسند زيرا آن حضرت در اوج جواني ظهور مي کند و حال آنکه آنها مي پندارند که او پير و کهنسال است». (11)
- امام حسينعليه السلام فرمود:
«… خداوند به وسيله او (امام مهديعليه السلام) زمين را زنده ميکند پس از آن که مرده باشد و به وسيله او آئين حق را بر تمامي دينها پيروز گرداند هر چند مشرکان را خوش نيايد. براي او غيبتي است که گروهي در آن از دين باز ميگردند و گروهي ديگر بر دين استوار ميمانند. همانا آن که در غيبت او بر اذيّتها و تکذيبها شکيبايي کند؛ مانند کسي است که پيش روي رسول خداصلي الله عليه وآله با شمشير جهاد کرده باشد». (12)
- حضرت سجاد علیه السلام
- بعد از شهادت سيدالشهداء عليه السلام در شام در روز جمعهاي که يکي از سردمداران يزيد خطبهي شوم خود را ميخواند، امام سجاد عليه السلام در آنجا بپا خواست و او را با تندي خطاب کرد و بعد مطالبي ايراد نمود؛ از آن جمله فرمود:
«هان اي مردم! خدا به ما شش ويژگي عطا فرموده و با شش امتياز ما را بر همگان فضيلت و برتري بخشيده است خدا به ما نعمت گران بهاي دانش، بردباري، سخاوت، فصاحت و شجاعت عنايت فرمود؛ و بذر مهر و محبّت ما را بر دلها و قلبهاي با ايمان افشانده است. و نيز ما را به هفت ويژگي برتري و فضيلت بخشيده است پيامبر برگزيدهي خدا از ماست، صدّيق امّت امير مؤمنان، جعفر طيّار، حمزه شير خدا و پيامبر، دو نوادهي گرانمايهي پيامبر حسن و حسين و مهديّ اين امّت از ماست». و نيز آن حضرت فرمودند:
«قائم که از ماست ولادت او بر مردم مخفي مي ماند به گونه اي که مردم مي گويند: او هنوز بدنيا نيامده است تا بدينگونه ظهور کند و به هنگامه ي ظهور، بيعت هيچ کس را بر عهده نداشته باشد». (13)
- امام سجادعليه السلام فرمود:
«کسي که در دوران غيبت قائم ما بر دوستي ما ثابت قدم باشد خداوند پاداش هزار شهيد از شهداي بدر و احد به او عنايت فرمايد». (14)
- امام محمد باقر علیه السلام
- ابو جارود از امام باقر عليه السلام آورده است که روزي به من فرمود:
«اي ابا جارود اگر روزگار به گونهاي بود که مردم گفتند: قائم آل محمّد عليهم السلام از دنيا رفته يا به شهادت رسيده و يا سرنوشت او روشن نيست و ديگري گفت که از کجا چنين خبري خواهد بود. در همان اوج حيرت و نااميدي و ترديد مردم، تو به ظهور او اميدوار باش و هنگامي که خبر ظهور او را شنيدي به هر صورت ممکن، حتي خزيدن بر روي برف بسوي او بشتاب». (15)
- امام باقرعليه السلام فرمود:
«زماني بر مردم ميآيد که امامشان غايب شود پس خوشا حال آنها که در آن زمان بر امر ولايت ما ثابت بمانند». (16)
- امام جعفر صادق علیه السلام
از امام صادق عليه السلام روايت شده که فرمودند:
«هر کس به همهي امامان اهل بيت عليهم السلام ايمان آورد و مهدي آنان را نپذيرد بسان کسي است که به همهي پيامبران خدا ايمان آورد امّا رسالت آخرين آنان محمّد صلّي اللّه عليه وآله را انکار کرده باشد. از آن حضرت سؤال شد: اي فرزند رسول خدا! مهدي عليه السلام کيست آيا از فرزندان شماست. فرمودند: پنجمين امام از نسل پسرم موسي است او از نظرها غايب ميگردد و آوردن صريح نام مقدسش براي شما روا نيست». (17)
- در حدیثی دیگر امام صادقعليه السلام فرمود:
«براي قائمعليه السلام دو غيبت است يکي از آنها کوتاه مدت و ديگري بلند مدت است». (18)
- امام موسي کاظم علیه السلام
- يونس بن عبدالرحمن میگوید که بر امام هفتم عليه السلام وارد شدم و گفتم: سرورم آيا شما قائم به حق هستيد فرمود: «آري من قائم به حق هستم امّا آن قائمي که زمين را از دشمنان خدا پاک ميسازد و آن را همانگونه که هنگامهي ظهورش از ستم و بيداد لبريز است از عدل و داد سرشار ميسازد، او پنجمين امام از نسل من است. او به فرمان خدا و براي حفظ جان خويش، غيبتي طولاني خواهد داشت به گونهاي که گروههايي راه ارتداد در پيش ميگيرند و گروهي در دين خدا و اعتقاد به امامت ثابت قدم ميمانند. خوشا به حال شيعيان ما آنانکه در عصر غيبت قائم ما به ريسمان ولايت و محبّت اهل بيت چنگ زده و بر دوستي ما پايدار بوده و به بيزاري از دشمنان ما استوارند؛ آنان از ما هستند و ما از آنان، آنان به امامت ما خشنودند و ما به پيروي آنان از اهل بيت پيامبر خويش. راستي که خوشا به حال آنان! بخداي سوگند که آنان در روز رستاخيز با ما و در درجهي ما خواهند بود». (19)
- امام کاظمعليه السلام فرمود:
«امام (مهديعليه السلام) از ديدگان مردم پنهان ميشود ولي ياد او از دلهاي مؤمنان فراموش نميشود». (20)
- امام علي بن موسي الرضا علیه السلام
- هنگامي که دعبل خزاعي شاعر انديشمند اهل بيت عليهم السلام بر حضرت رضا (ع) وارد شد و قصيدهي معروف خويش را خواند تا به اين شعر رسيد که:
قيام شکوهمند امام راستين از خاندان رسالت که بي ترديد ظهور خواهد نمود در پرتو نام بلند خدا و برکات او
در بين ما حق و باطل را از هم جدا ميکند و بر نعمتها و کردارهاي شايسته و نيز بيدادها و ناهنجاريها کيفر در خور خود را خواهد داد.
امام رضا عليه السلام به شدّت گريست و فرمود:
«اي دعبل خزاعي! روح القدس بر زبان تو اين دو بيت را گذارد. آيا ميداني اين امام کيست و کي قيام ميکند؟ دعبل عرض کرد نه مولاي من! فقط شنيدهام امامي از شما خروج ميکند که زمين را از فساد پاک ميکند و آنرا پر از عدل ميسازد همچنانکه از جور پر شده باشد. پس امام عليه السلام فرمود: اي دعبل! امام بعد از من محمّد پسرم و بعد از محمّد، علي پسرش و بعد از علي پسرش حسن و بعد از حسن پسرش حجّت قائم است که در غيبت انتظار او کشيده ميشود و زمان ظهور از او اطاعت ميشود اگر از دنيا نمانده باشد مگر يک روز خداوند آن روز را آنقدر طولاني ميکند تا او خروج کند و زمين را پر از عدل کند چنانکه از جور پر شده است. که کسي از وقت ظهور او خبر ندارد و ناگهان به شما ظاهر خواهد شد». (21)
- امام رضاعليه السلام فرمود:
«وقتي مهدي قيام کند زمين به نور وجود او روشن گردد و آن بزرگوار، ترازوي عدالت را در ميان مردم قرار دهد؛ پس کسي به ديگري ستم نخواهد کرد». (22)
- امام جواد علیه السلام
- حضرت عبدالعظيم حسني نقل ميکند به محضر امام جواد عليه السلام شرفياب شدم و تصميم گرفتم که از ایشان بپرسم آيا او قائم آل محمّد صلّي اللّه عليه وآله است يا ديگري؛ امّا پيش از آنکه سخن آغاز کنم فرمود:
«اي ابا القاسم! همانا قائم از ما، مهدي عليه السلام ميباشد آن کسي که واجب است در زمان غيبتش، انتظارش را برند و پس از ظهورش فرمانش را اطاعت کنند و او سومين فرزند از نسل من است. قسم به خدايي که محمّد را به نبوّت مبعوث نمود و ما را به امامت برگزيد اگر از عمر اين جهان تنها يک روز باقي مانده باشد خداوند آن روز را طولاني خواهد ساخت تا او ظهور نموده، جهان را پر از عدل و داد سازد، همانگونه که به هنگامهي ظهورش از ستم و بيداد لبريز است. خداوند کار قيام او را در يک شب اصلاح ميکند همانگونه که کار رسالت و نبوت کليم خود، موسي بن عمران را به هنگامي که بسوي آتش رفت تا براي خانوادهي خود از آن برگيرد، اصلاح فرمود و او در حالي بازگشت که به رسالت برانگيخته شده بود». (23)
امام جوادعليه السلام فرمود:
«قائم ما آن کسي است که بايد در زمان غيبت، انتظار ظهور او را داشته باشند و چون قيام کرد به فرمان او گردن نهند». (24)
- امام هادي علیه السلام
امام علی نقی عليه السلام فرمود:
«امام پس از من فرزندم حسن و پس از او فرزندش «قائم» است آن که زمين را پر از عدل و داد کند چنان که پر از ستم و جور شده باشد». (25)
- امام عسکري علیه السلام
احمد بن اسحاق که از اصحاب امام عسکري عليه السلام است ميگويد: خود از امام عسکري شنيدم که ميفرمود:
«خداي را سپاس که مرا از اين جهان بيرون نبرد تا جانشين و امام پس از مرا به من نشان داد. پسرم در چهره، خلق و خوي، شبيهترين مردم به پيامبر خداست. خداوند او را در دوران غيبتش حفظ خواهد کرد و آنگاه او را فرمان ظهور خواهد داد و آن حضرت، زمين را از عدل و داد لبريز خواهد ساخت همانگونه که از ستم و بيداد پر شده باشد». (26)
————————–
(1) بحار الانوار، ج51، ص72.
(2) کمال الدین، ج1، ص287.
(3) بحار الانوار، ج52، ص309.
(4) بحار الانوار، ج74، ص300.
(5) کمال الدین، ج1، ص303.
(6) بحار الانوار، ج52، ص123.
(7) کمال الدین، ج1، باب 28.
(8) کمال الدین، ج1، ص316.
(9) احتجاج طبرسی، ج2، ص70.
(10) بحار الانوار، ج51، ص133.
(11) معجم احادیث امام مهدی علیه السلام، ج3، ص354.
(12) کمال الدین، ج1، باب 30، ح3.
(13) بحار الانوار، ج45، ص138.
(14) کمال الدین، ج1، باب 31، ص592.
(15) کمال الدین، ج1، ص324.
(16) کمال الدین، ج1، ص602.
(17) كمال الدين، ج2، ص 333.
(18) غیبت نعمانی، باب 10، فصل 4، ص176.
(19) كمال الدين، ج1، ص 330.
(20) غیبت نعمانی، باب 10، فصل 4، ص57.
(21) كمال الدين، ج1، ص 334.
(22) غیبت نعمانی، باب 10، فصل 4، ص60.
(23) بحار الانوار، ج51، ص151.
(24) غیبت نعمانی، باب 35، ص70.
(25) غیبت نعمانی، باب 36، ص70.
(26) كمال الدين، ج1، ص383.
