- احساس بی‌نیازی
بشر به دلیل ضعیف بودن، نه قدرت هضم نعمت را دارد و نه تحمل مصائب و مشکلات را، وقتی نعمت‌های الهی به او رو آورد و احساس بی‌نیازی کرد، طغیان می‌کند، مانند قارون.
طبیعت غالب انسان‌ها این‌گونه است، البته طبیعت کسانی که در مکتب عقل و وحی پرورش نیافته‌اند که وقتی خود را مستغنی می‌پندارند، شروع به سرکشی و طغیان می‌کنند. از سوی دیگر، کسانی که در مکتب وحی پرورش یافته‌اند، مانند سلیمان وقتی نعمت‌ها و عظمت الهی را می‌بیند، می‌گوید:
«این از فضل پروردگار من است.» (1)
خدای تعالی نعمت‌های فراوانی به انسان داده و زمین و آن‌چه بین زمین و آسمان‌هاست برای انسان خلق کرده و بر انسان واجب است شکر آن را به‌جای آورد، ولی او به جای شکر، کفران و طغیان می‌کند. بی‌نیاز دانستن خود، منشأ و علت طغیان آدمی است، چنان‌که قرآن کریم به این واقعیت اشاره می‌کند:
«چنین نیست (که شما می‌پندارید) به یقین انسان طغیان می‌کند؛ از این‌که خود را بی‌نیاز ببیند!» (2)
معنای آیه شریفه این است: اگر خدای تعالی رزق همه بندگان خود را وسعت بدهد و همه سیر شوند، شروع به ظلم کردن در زمین می‌کنند، چون وقتی مال زیاد شد، طغیان و استکبار می‌آورد. درباره طبیعت طغیانگر انسان در قرآن آمده است:
انسان حریص و کم‌طاقت آفریده شده است؛ هنگامی که بدی به او رسد بی‌تابی می‌کند و هنگامی که خوبی به او رسد، مانع دیگران می‌شود (و بخل می‌ورزد). (3)
————————–
1- «هذا مِنْ فَضْلِ رَبِّی …»؛ سوره نمل، آیه 40.
2- «کَلاَّ إِنَّ الْإِنْسَانَ لَیَطْغَی* أَنْ رَآهُ اسْتَغْنَی»؛ سوره علق، آیات 6 و 7.
3- «إِنَّ الْإِنْسَانَ خُلِقَ هَلُوعاً * إِذَا مَسَّهُ الشَّرُّ جَزُوعاً * وَ إِذَا مَسَّهُ الْخَیْرُ مَنُوعاً»؛ سوره معارج، آیات 19-21.
