- دعا در حق فرزند
فرزند، همواره محتاج دعای پدر و مادر است. چرا که دعای پدر و مادر در حق فرزندان از دعاهایی است که زود مستجاب می‌شود. بنابراین دعای پدران و مادران برای فرزندان‌شان نقش مؤثر و سرنوشتساز دارد. دعا برای خوب تربیت شدن فرزند یکی از ابزارهای تربیتی و نوعی کوشش برای تربیت و پرورش فرزند است. پیامبران و پیشوایان معصوم این درس را عملاً به ما آموخته‌اند. آنان برای تربیت و سرنوشت خوب آینده فرزندان‌شان از خدا کمک می‌خواستند و به نیایش می‌پرداختند، برای نمونه امام سجاد علیه‌السلام این چنین می‌فرمودند:
«خداوندا عمر آنان را برای من طولانی گردان و بر زندگانيشان بيفزاى. خردسال‌شان را برایم تربیت کن و ناتوان‌شان را برایم نیرو ده و بدن، دین و اخلاقشان را به سلامت‌دار.» (1)
طبق فرمایش رسول گرامی اسلام، دعای پدر و مادر درباره فرزند از جمله دعاهایی است که حتماً به اجابت می‌رسد؛ شایسته است که والدین بر این امر مهم توجه خاصی داشته باشند و در شرایط مساعد روحی و فرصت‌های ویژه برای فرزندان خود دعا نمایند، به همین‌خاطر به اصحاب خود می‌فرمودند:
«بر شما باد به جلب دعای والدین، زیرا آن از ابرهای آسمان بالاتر می‌رود و خداوند بر آن نظر افکنده و به ملائکه می‌فرماید: ای فرشتگان! مانع بالا آمدن آن نباشید، چراکه می‌خواهم آن را برآورده سازم.» (2)
از آن‌جا که دعا درخواستی خالصانه از حضرت پروردگار است که از عمق دل بر می‌آید و پس از پروازی شگفت، بر عرش الهی فرود می‌آید. با این حال همه دعاها به هدف اجابت نمی‌رسند و برخی از آنها بنابر مصالحی مستجاب نمی‌گردند، اما بنابر فرمایش امام معصوم قدرت برخی از دعاها آن‌چنان زیاد است که خود را به هدف استجابت نزدیک می‌کند و خواسته خود را از عرش الهی برداشت می‌نماید. امام صادق علیه‌السلام در این‌باره می‌فرمایند:
«سه دعا است که از لطف و رحمت و استجابت الهی محروم نمی‌ماند، یکی از آنها دعای والدین برای فرزند است، در صورتی‌که به آنها نیکی کرده باشد و نفرینش در صورتی‌که به آنها بی‌مهری کرده باشد.» (3)
البته در دین مبین اسلام برگذشت پدر و مادر در برابر خطای فرزند سفارش زیادی شده است، پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله در این باره می‌فرمایند:
«خدا رحمت کند، کسی را که فرزندش را بر نیکی یاری رساند؛ یعنی از بدی‌اش درگذرد و در خلوت خود با خدا برایش دعا کند.» (4)
البته گستره دعای والدین بسیار وسیع است، اما پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله آن‌را این‌گونه تعبیر می‌کند:
«دعای پدر و مادر برای فرزند، مانند دعای پیامبر برای امّت خویش است.» (5)
چراکه به اعتقاد ایشان فرزند صالح، پدر و مادر را در پیشگاه خدا و خلق سرفراز می‌کند و یقیناً مقام و مرتبت آنها را از لحاظ بندگی ارتقا می‌بخشد.
سنین نوجوانی و جوانی که از پر اهمیت‌ترین دوران زندگی یک فرد محسوب می‌شود در صورتی‌که همراه با مراقبت از فرزند از سوی والدین و هم‌چنین دعا برای نیک‌بختی وی باشد، یقیناً از سوی پروردگار بدون پاسخ نخواهد ماند، کوتاهی‌کردن در این امر که پایمال کردن یکی از مهم‌ترین حقوق فرزند است.
ارتقای درجه فرزند با دعای والدین
ابوالقاسم کوفی از پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه وآله روایت می‌کند:
«بنده‌ای را در بهشت یک درجه بالاتر می‌برند که آن را دستاورد اعمال خود نمی‌داند. به پروردگار عرض می‌کند: پروردگارا! این درجه از کجا به من داده شده است؟ خداوند می‌فرماید: به خاطر آمرزشی که پدر و مادرت پس از تو برایت انجام دادند.» (6)
از مطالعه شرح حال برخی بزرگان نیز چنین به دست می‌آید که موفقیت آنان مرهون دعای پدر و مادرشان بوده است. از جمله این بزرگان می‌توان به این موارد اشاره کرد:
- علامه مجلسی و دعای پدر
عالم بزرگوار مرحوم ملا محمد تقی مجلسی، پدر بزرگوار علامه محمد باقر مجلسی در خاطرات خود می‌گوید:
«در یکی از شب‌ها پس از این‌که از نماز شب و تهجد سحری فارغ شدم، حال خوشی برایم ایجاد شد؛ از آن حالت فهمیدم که در این هنگام هر حاجت و درخواستی از خداوند نمایم، اجابت خواهد شد، فکر کردم چه در خواستی از امور دنیا و آخرت از درگاه خداوند متعال نمایم؛ که ناگاه صدای گریه فرزندم محمد باقر در گهواره‌اش بلند شد، و من بی‌درنگ به خداوند متعال عرض کردم: پروردگارا! به حق محمد و آل محمد علیهم‌السلام این کودک را مروّج دینت و ناشر احکام پیامبر بزرگت قرار ده و او را به توفیقاتی بی‌پایان موفق گردان.»
و این چنین بود که دعای این پدر عارف در سحرگاه آن شب مبارک به اجابت رسید و فرزندش در عرصه علم و دانش و تقوی آن چنان توفیقاتی یافت که امروزه بعد از قرن‌ها، او را به عنوان طلایه‌دار ترویج دین و سرآمد علمای شیعه می‌شناسند. علامه‌مجلسی بر اثر همین دعای پدر موفق به پدید آوردن آثاری شد که مخالف و موافق را به تحیّر واداشته است و در مدت این چند قرن هیچ پژوهشگری در حوزه دین و علوم اسلامی از تألیفات این عالم وارسته و سخت‌کوش بی‌نیاز نیست.
- آیت‌الله مرعشی و دعای پدر
آیت‌الله العظمی نجفی قدس سره، فرهنگ‌بان میراث اهل‌بیت علیهم‌السلام، در بیشتر علوم اسلامی صاحب نظر بود و تألیفات ارزشمند ایشان نزدیک به صد و پنجاه اثر در موضوعات مختلف است،که خود گواه روشنی بر این حقیقت است.
کرامات معنوی، دریافت بیش از چهارصد اجازه اجتهادی و روایتی از علمای بزرگ اسلامی، تدریس شصت و هفت ساله در حوزه علمیه قم و نجف، تربیت هزاران شاگرد و تأسیس صدها مدرسه علمی، مسجد، حسینیه، مراکز فرهنگی، رفاهی و درمانی و ایجاد بزرگ‌ترین و مشهورترین کتابخانه در جهان اسلام، از جمله توفیقات این فقیه فرزانه می‌باشد. او این همه توفیقات را از برکت محبت به پدر و دعای والدین می‌داند. او در خاطرات خود چنین می‌گوید:
«زمانی که در نجف بودیم، یک روز مادرم فرمودند: پدرت را صدا بزن، تا برای صرف نهار تشریف بیاورد. من به طبقه بالا رفتم و دیدم پدرم در حال مطالعه، خوابش برده است. مانده بودم چه کنم از طرفی می‌خواستم امر مادرم را اطاعت کنم و از طرفی دیگر می‌ترسیدم با بیدار کردن پدر باعث رنجش خاطر او گردم. خم شدم و لب‌هایم را کف پای پدر گذاشتم و چندین بوسه برداشتم، تا این‌که در اثر قلقلک پا، پدرم از خواب بیدار شد و دید من هستم، وقتی این علاقه، ادب، کمال و احترام را از من دید، فرمود: شهاب‌الدین تو هستی؟
عرض کردم: بله، سپس پدرم دو دستش را به سوی آسمان بلند کرد و فرمود: پسرم خداوند عزتت را بالا ببرد، و تو را از خادمین اهل‌بیت علیهم‌السلام قرار دهد.
حضرت آیت الله العظمی مرعشی نجفی می‌فرمود: «من هر چه دارم، از برکت آن دعای پدرم است.»
———————-
1- صحیفه سجادیه، دعای 25.
2- بحار الأنوار (ط – بيروت)، ج 90، ص 358
3- وسائل الشیعة، ج 7، ص 130.
4- بحار الأنوار (ط – بيروت)، ج 101، ص 98.
5- نهج الفصاحة، ص 482.
6- مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج 6، ص 439.
