- آثار نيكى به والدين
با مرورى اجمالى در احاديث و روايات ائمه اطهار عليهمالسلام مىتوان آثار و نتایج فراوانى را در مقابل نيكى به والدين مشاهده کرد. در اين بخش به برخى از آنان اشاره مىشود:
1- بهشت
رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌واله فرمودند:
«کسی که صبح کند در حالی که پدر و مادر از او راضی باشند، دو درب از درب‌های بهشت برایش باز می‌شود و اگر یکی از آن دو راضی باشد، یک در.» (1)
در زمان امام جعفر صادق عليهالسلام نیز مردى به حضور امام آمده و عرض كرد: اى پسر رسول خدا! پدر من پير شده است من او را به آغوش گرفته و براى رفع نيازهايش به اين طرف و آن طرف مىبرم.
امام فرمود: «تا مىتوانى اين كار را خودت انجام بده كه اين عمل تو را به بهشت خواهد برد.» (2)
2- ثواب شهادت
روزى پيامبر اكرم صلى‌الله‌عليه‌وآله جوانى را مشاهده كرد كه مشغول كسب و كار خود بود؛ به وى فرمود: اى جوان! آيا از درآمد اين شغلِ خود، كسى را هم سرپرستى مىكنى؟
– گفت: بلى يا رسول الله.
– فرمود: چه كسى را؟
– گفت: مادرم را.
پيامبر فرمود: از خدمت او دست برندار، كه بهشت در زير پاى اوست.
آن‌گاه پيامبر اكرم صلى‌الله‌عليه‌وآله افزود: اگر ثواب شهادت فقط براى كسانى بود كه در راه خدا كشته مىشوند، شهداى امت من كم مىشدند.
سپس حضرت در توضيح سخن خود، هفت گروه از مسلمانان را كه در رديف شهدا محسوب مىشوند، چنين برشمرد:
1- آن كه در آتش بسوزد.
2- از ازدحام جمعيت بميرد.
3- مادرى که در هنگام زايمان از دنيا برود.
4- کسی که در زير آوار كشته شود.
5- كسى كه در آب غرق شود.
6- مسلمانى كه درندهاى او را بخورد.
7- كسى كه براى عزت نفس خود و خانواده و آسايش والدين تلاش مىكند؛
این‌ها همه در رديف شهدا خواهند بود». (3)
3- سروَرى بر نيكان
پيامبر اكرم صلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود:
«سرآمد نيكان در روز قيامت، شخصى است كه به پدر و مادر خود بعد از مرگ آنان نيكى كرده باشد.» (4)
4- بالاتر از جهاد
امام صادق عليهالسلام نقل می‌کنند: مردى پيش پيامبر اكرم صلى‌الله‌عليه‌وآله آمده و عرض كرد: اى رسول خدا! من با تو براى هجرت و جهاد، بيعت مىكنم.
پيامبر پرسيد: «آيا از پدر و مادرت يكى زنده است؟
گفت: بلى، هر دوى آنها در حال حياتاند.
پيامبر دوباره سؤال كرد: آيا از خداوند متعال پاداش اخروى مىخواهى؟
گفت: بلى.
پيامبر فرمود: پس به سوى پدر و مادرت برگرد و با آنان نيك‌رفتارى كن.» (5)
5- بهترين اعمال
رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌واله فرمود:
«نیکی و احسان به پدر و مادر از نماز و روزه و حج و عمره و جهاد در راه خدا افضل و برتر و ثوابش بیشتر است.» (6)
منصور بن حازم به امام صادق عليهالسلام عرض كرد: كدام يك از اعمال نيك از ساير اعمال برتر است. امام فرمود:
«نماز در وقت، نيكى به پدر و مادر و جهاد در راه خدا.» (7)
و امام علی علیه‌السلام می‌فرمایند:
«بوسه بر پدر و مادر عبادت است.» (8)
6- طول عمر و فراوانى روزى
خاتم پيامبران صلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود:
«هر كس مىخواهد عمرى طولانى، گشايش در زندگى، وسعت رزق و روزى فراوان داشته باشد، به پدر و مادرش نيكى و احسان نمايد، چرا كه اين عمل بخشى از اطاعت خدا است.» (9)
در روايتى ديگر از آن حضرت آمده است كه:
«هر كس براى من خوش رفتارى به پدر و مادرش را تعهد نمايد، من نيز متقابلاً فراوانى مال، زيادى عمر، و محبت و سربلندى او را در ميان خانواده و بستگانش تضمين مىكنم.» (10)
و نیز روایت شده است:
«به پدرت احترام كن تا عمرت طولانى گردد و به مادرت احترام كن تا نوه‌هاى خود (فرزندان فرزند) را ببينى.» (11)
7- داشتن فرزندان صالح
امام صادق عليهالسلام فرمود:
«به پدران‌تان نيكى كنيد تا فرزندان‌تان نيز به شما نيكى كنند.» (12)
8- راحتى در حال مرگ
امام صادق عليهالسلام به فرزندان نيكوكارى كه با والدين خود خوش‌رفتارى مىكنند مژده داد: «هر كس دوست دارد خداوند در لحظه مرگ بر او آسان بگيرد به بستگان خود صله رحم كرده و به پدر و مادرش نيكى كند. در اين صورت علاوه بر اين كه در لحظه جان دادن احساس آرامش و راحتى خواهد كرد، در دنيا نيز در زندگى خود به فقر و بيچارگى دچار نخواهد شد.» (13)
جوانى از اصحاب پيامبر اسلام صلى‌الله‌عليه‌وآله مريض و بسترى شده بود. رسول خدا صلى‌الله‌عليه‌وآله به عيادت او آمد. حال وى بسيار وخيم و رقتانگيز بود و آخرين لحظات عمر خود را سپرى مىكرد. پيامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله به او فرمود: به يگانگى خداوند متعال اقرار كن و بگو: لا اله الا الله. زبان جوان به لكنت افتاد و نتوانست آن جمله مقدس را بيان كند. رسول خدا صلى‌الله‌عليه‌وآله از زنى كه در آن‌جا حضور داشت پرسيد: آيا اين جوان مادر دارد؟ گفت: آرى من مادر او هستم. فرمود: آيا از او ناراضى هستى؟ گفت: بلى يا رسول الله! اكنون مدت شش سال است كه با او سخن نگفتهام.
رسول خدا صلى‌الله‌عليه‌وآله از زن خواست كه از لغزشهاى پسرش بگذرد و او را عفو كند. گفت: يا رسول الله! به خاطر شما از او گذشتم و راضى شدم. در اين هنگام پيامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله به جوان اين دعا را تعليم داد كه بگو: «يا مَن يَقبَلُ اليَسير و يَعفو عَنِ الكَثيرِ اقبَل مِنّى اليَسير واعفُ عَنّى الكَثير انّك أنتَ العَفُوُّ الغَفور.»
آن گاه پيامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله براى دومين بار كلمه شهادت را بر او تلقين نمود در اين موقع زبان جوان گشوده و به آسانى توانست كلمه لا اله الا الله را ادا نمايد.» (14)
9- ثواب حج مقبول
پيامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: «هيچ فرزند نيكوكارى نيست كه به چهره پدر و مادر خود نگاهى مهربانانه و شفقتآميز بيندازد، مگر اينكه خداوند متعال براى هر نظرى، ثواب يك حج مقبول منظور مىنمايد. ياران پيامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله گفتند: يا رسول الله! آيا اگر فردى هر روز صد مرتبه به چهره پدر يا مادرش نظاره كند باز هم اين پاداش را دريافت خواهد كرد؟ فرمود: آرى، اگر روزى صد بار اين كار را انجام دهد، ثواب صد حج پذيرفته خواهد داشت. خداوند متعال قادر است كه پاداش بيشتر و بهترى عنايت كند.» (15)
10- آمرزش گناهان
بخشودگى گناهان يكى ديگر از آثار محبت و خوش‌رفتارى با والدين است. پيشواى ششم فرمود:
«روزى مردى به حضور پيامبر اكرم صلى‌الله‌عليه‌وآله آمده و گفت: اى رسول خدا! زمانى من صاحب دخترى شدم. او را پرورش دادم تا به حد بلوغ رسيد، تا آن‌كه روزى بر وى لباس نو پوشانده و آراستم و آن گاه بر سر چاهى آورده و در ميان آن انداختم. او ناله مىكرد و استمداد مىطلبيد، آخرين سخنى كه از او به گوشم رسيد، اين بود كه با آه و ناله مىگفت: بابا!
يا رسول الله! كفاره اين گناه من چيست؟
پيامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله فرمود: اى مرد! آيا مادرت زنده است؟
گفت: نه.
پيامبر فرمود: آيا خالهات زنده است؟
مرد گفت: بلى.
رسول خدا صلى‌الله‌عليه‌وآله به او سفارش كرد: اى مرد! برو و با خالهات خوش‌رفتارى كن و به او نيكى نما زيرا كه او به منزله مادر تو است و نيك رفتارى با او كفاره اين گناه تو خواهد بود.
امام صادق عليهالسلام در ادامه سخن خود افزود: «در زمان جاهليت پدران، دختران خود را مىكشتند كه مبادا اسير شده و در ميان قبيلههاى ديگر صاحب فرزندانى شوند.» (16)
11- رسیدن به قله كمال
حضرت موسى عليهالسلام مردى را ديد كه در پيشگاه حضرت حق به مقام والايى نائل شده است. درجه بلند او در نظرش مهم جلوه كرد و به حال او غبطه خورد. به اين جهت در پيشگاه خداوند متعال عرضه داشت: خدايا! به چه علت اين بندهات را به اين مقامات عالى رساندهاى؟ خداوند فرمود: «اى موسى! او نسبت به پدر و مادرش نيكوكار بود و در راه سخنچينى هيچ‌گاه قدم برنداشته است.» (17)
12- كامرانى در زندگى
يكى از مهمترين عوامل توفيق و كامرانى در زندگى كه موجب مىشود انسان از ابعاد مختلف زندگى بهره كافى برده و آرامش خود را بازيابد، خدمت كردن به پدر و مادر است. رسول خاتم صلى‌الله‌عليه‌وآله با اشاره به اين نكته فرمود:
«خداوند چهار نعمت را در گرو چهار عمل قرار داده است:
1- بهرهمندى از دانش را در احترام به استاد
2- تداوم ايمان را در تعظيم خداوند
3- كامرانى و لذت زندگى را در نيكى به پدر و مادر
4- نجات از آتش جهنم را در ترك آزار و اذيت مردم.» (18)
13- اطاعت از پيامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله
مردى از پيامبر اكرم صلى‌الله‌عليه‌وآله، از خدمت به پدر و مادر سؤال كرد. آن حضرت فرمود:
«به مادرت نيكى كن، به مادرت نيكى كن، به مادرت نيكى كن. با پدرت خوش‌رفتارى كن.» (19)
از آن جایى كه اطاعت از رسول اكرم صلى‌الله‌عليه‌وآله كه در راستاى پيروى از اوامر خداوند متعال است خود ثوابى ديگر دارد و رستگارى و پيروزى را به دنبال مىآورد و خداوند متعال در سوره احزاب، آیه 71، فرمود:
«وَ مَن يُطِعِ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ فَقَدْ فَازَ فَوْزًا عَظِيمًا * هر كس از خدا و رسولش اطاعت كند به رستگارى و پيروزى بزرگى دست يافته است.»
به اين جهت فرزندان صالحى كه در معاشرت با والدين خود خوش‌رفتارى پيشه مىكنند، از دستور رسول گرامى اسلام پيروى نموده و به درجات باشكوهى كه خداوند متعال وعده داده است نائل مىشوند.
—————————————
1- مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل، ج 15، ص 175.
2- عدة الداعى، ص 86.
3- كنزالعمال، ج 4، ص 607.
4- بحارالانوار، ج 71، ص 84.
5- مستدرك الوسائل، ج 15، ص 177.
6- جامع السعادات، ج 2، ص 203؛ جامع السعادات (فارسی)، ص 353.
7- بحارالأنوار، ج 71، ص 45.
8- مكارم الأخلاق، ص 220.
9- بحارالأنوار، ج 71، ص 85.
10- مستدرك الوسائل، ج 15، ص 176.
11- مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج 15، ص 204.
12- بحارالأنوار، ج 71، ص 65.
13- روضة الواعظين، ج 2، ص 367.
14- من لا يحضره الفقيه، ج 1، ص 131.
15- بحار الأنوار، ج71، ص 73 .
16- الكافي (ط – الإسلاميه)، ج2، ص 163.
17- روضة الواعظين، ج 2، ص 367.
18- مواعظ العدديه، ص 208.
19- مستدرك الوسائل، ج 15، ص 182.
