- اهمیّت ایمان
انسان به‌عنوان موجودی صاحب اختیار معمولاً بر اساس اندیشه‌ها، باورها و عقایدی که دارد تصمیم می‌گیرد و زندگی می‌کند. و از سویی انسان به‌صورت طبعی و فطری نیز تمایل و وابستگی شدیدی به دین و ایمان دارد. و باورهای انسان در سرنوشت و زندگی او نقش مؤثر و غیرقابل انکاری دارند. به‌همین‌دلیل تمامی پیامبران ابتدا می‌کوشیدند عقاید و باور امت‌ها و اقوام‌شان را اصلاح نمایند. و در دل پیروانشان ایمان و باور راستین را غرس نمایند تا بتوانند آنان را برای عمل بر احکام خداوندی آماده نمایند.
بنابراین ایمان، مسئله‌ای حاشیه‌ای نیست که از آن غفلت ورزیم یا بدان بی‌توجهی کنیم یا آن را در بوته فراموشی بسپاریم. چگونه ممکن است از آن غفلت بورزیم درحالی‌که این امر به سرنوشت انسان گره خورده است و بزرگترین مسئله سرنوشت‌ساز برای انسان است. و ایمان در یک کلمه نیاز زندگی بشریت است. ضرورت فرد است تا به آرامش برسد و خوشبخت شود و ترقی نماید. و نیاز جامعه است تا استقرار و استحکام یابد و بقا و دوام داشته باشد.
به‌ویژه وقتی ایمان حقیقی باشد آثار آن در تمام ابعاد زندگی انعکاس می‌یابد و آن را با رنگی خدایی در افکار و اندیشه‌ها، مفاهیم و معانی، عواطف و احساسات، اخلاق و عادات و قوانین و دستورات مزین می‌سازد: «صِبْغَةَ الله وَ مَنْ أَحْسَنُ مِنَ الله صِبْغَةً * رنگ خدايى (بپذيريد! رنگ ايمان و توحيد و اسلام) و چه رنگى از رنگ خدايى بهتر است؟ سوره بقره آیه 138».
در قرآن كریم و روایات كه دو منبع اصلی درک معارف اسلامیاند، در بیان اهمیت و جایگاه ایمان گفتههای فراوانی وجود دارد كه خلاصهای از آن در زیر میآید.
در بیان منزلت و جایگاه رفیع ایمان همین بس كه پیامبر (صلی الله علیه و آله) در نصایح خویش به ابوذر میفرمایند:
«ای ابوذر، هیچ چیز در نزد خداوند، محبوب تر از ایمان به او و خودداری از آنچه نهی میكند، نیست». (1)
روشن است كه خودداری از نواهی خداوند فقط در سایه ایمان به او مقدور است و در واقع از بركات ایمان به خداوند است.
امام صادق (علیه السّلام) نیز در این باره میفرمایند:
«خداوند دنیا را هم به كسانی كه دوستشان دارد و هم به كسانی كه بر آنها غضبناك است، می دهد، ولی ایمان را نمیدهد مگر به آنان كه دوستشان میدارد». (2)
ارزش و جایگاه ایمان در دیدگاه معصومین (ع) به حدی است که آن را والاترین مقصد برای انسانها دانسته اند. و به راستی چرا چنین نباشد، در حالی که مولای متقیان علی (ع) در تبیین آن فرموده اند:
«إِنَّ أَفْضَلَ مَا تَوَسَّلَ بِهِ الْمُتَوَسِّلُونَ إِلَى اللَّهِ جَلَّ ذِكْرُهُ الْإِيمَانُ بِاللَّهِ وَ بِرُسُلِهِ وَ مَا جَاءَتْ بِهِ مِنْ عِنْدِ اللَّه * همانا بهترین چیزی که انسانها میتوانند با آن به خدای سبحان نزدیک شوند، ایمان به خدا و ایمان به پیامبر (ص) است». (3)
وعده‌هاي خداوند به مؤمنان واقعی
هرگاه فرد و جامعة اسلامي با صفات و ويژگي‌هاي ايماني آراسته شود و ايمان واقعي در پيكرش نقش بندد، خداوند او را در همين دنيا با بسياري از نعمت‌ها مورد اكرام و نوازش قرار مي‌دهد. برخي از آن نعمت‌ها كه خداوند وعده داده است و در واقع ثمرات ايما‌ن‌اند عبارتند از:
الف) امنيت و آرامش: «الَّذِينَ آمَنُواْ وَلَمْ يَلْبِسُواْ إِيمَانَهُم بِظُلْمٍ أُوْلَئِكَ لَهُمُ الأَمْنُ وَهُم مُّهْتَدُونَ * كسانى كه ايمان آوردند و ايمانشان را به شرك نياميختند، آنانند كه امنيّت و آسايش دارند و آنان هدایت شدگانند. سوره انعام آیه 82».
ب) دوستي خداوند با مؤمنان: «الله وَلِيُّ الَّذِينَ آمَنُوا * خداوند دوستدار و سرپرست مؤمنان است. سوره بقره آیه 257».
ج) دفاع خداوند از مؤمنان: «إِنَّ اللهَ يُدَافِعُ عَنِ الَّذِينَ آمَنُوا * به‌راستى خداوند از كسانى كه ايمان آورده‌اند دفاع مىكند. سوره حج آیه 38».
د) پيروزي بر دشمنان: «وَكَانَ حَقّاً عَلَيْنَا نَصْرُ المُؤْمِنِينن * و يارى دادن مؤمنان بر عهده ما است. سوره روم آیه 47».
ر) هدايت و راهنمايي مؤمنان: «وَإِنَّ الله لَهَادِ الَّذِينَ آمَنُوا إِلَى صِرَاطٍ مُّسْتَقِيمٍ * و بى‌گمان خداوند هدايتگر مؤمنان به راه راست است. سوره حج آیه 54».
ز) گشايش دروازة رزق و بركات: «وَلَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرَى آمَنُواْ وَاتَّقَواْ لَفَتَحْنَا عَلَيْهِم بَرَكَاتٍ مِّنَ السَّمَاءِ وَالأَرْضِن * و اگر اهل شهرها ايمان مى‌آوردند و از خداوند پروا مى‌داشتند، قطعا از آسمان و زمين درهای بركت را بر آنان مى‌گشوديم. سوره اعراف آیه 96».
ذ) عزت و سربلندي: «وَلِله الْعِزَّةُ وَلِرَسُولِهِ وَلِلْمُؤْمِنِينَ»؛ و عزّت مخصوص خدا و رسول او و مؤمنان است. سوره منافقون آیه 8».
ن) محبوبيت در جامعه: «انَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ سَيَجْعَلُ لَهُمُ الرَّحْمَنُ وُدّاً * آنان كه ايمان آورده‌اند و كارهاى شايسته انجام داده‌اند، خداوند آنها را محبوب خود قرار خواهد داد. سوره مريم آیه 96».
آرامش روحی: یكی از بالاترین لذتها برای انسان سكینه و آرامش روانی است. اضطراب و نگرانی از بزرگ ترین دردهای بنی آدم و منشأ بسیاری از انحرافات و ناكامیها است. خداوند رسیدن به ساحل آرامش و سكون را در سایهی ایمان میسّر میداند؛ در آنجا كه میفرماید:
«هُوَ الَّذِی أَنْزَلَ السَّكِینَهَ فِی قُلُوبِ الْمُؤْمِنِینَ لِیَزْدادُوا إِیماناً مَعَ إِیمانِهِمْ * او است آن كسی كه در دل های مؤمنان آرامش را فرو فرستاد تا ایمانی بر ایمان خود بیفزایند. سوره فتح آیه 4».
و همچنین «أَلا إِنَّ أَوْلِیآءَ اللَّهِ لا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لا هُمْ یَحْزَنُونَ * آگاه باشید كه بر دوستان خدا نه بیمی است و نه آنان اندوهگین میشوند؛ همانان كه ایمان آورده و پرهیزگاری ورزیدهاند. سوره یونس آیه 63».
در بیانی رساتر، آرامش و اطمینان خاطر را، در پرتو زندگی با ذكر و یاد خود قابل تحصیل می داند و اعلام میدارد:
«الَّذِینَ آمَنُوا وَ تَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُمْ بِذِكْرِ اللَّهِ أَلا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ * همان كسانی كه ایمان آورده اند و دل هایشان به یاد خدا آرام می گیرد. آگاه باش كه با یاد خدا دل ها آرامش می یابد. سوره رعد آیه 28».
و) روشن بینی: از نظر قرآن ایمان موجب روشن بینی و بصیرت انسان در مقام تشخیص حق از باطل می گردد. آن جا كه میگوید:
«یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِنْ تَتَّقُوا اللَّهَ یَجْعَلْ لَكُمْ فُرْقاناً * ای كسانی كه ایمان آورده اید، اگر از خدا پروا دارید، برای شما (نیروی) تشخیص (حق از باطل) قرار میدهد. سوره انفال آیه 29».
از سوی دیگر افراد فاقد ایمان را كور و نابینا می داند:
«إِنَّ الَّذِینَ لا یؤْمِنُونَ بِالْآخِرَهِ زَیَّنَّا لَهُمْ أَعْمالَهُمْ فَهُمْ یَعْمَهُونَ * كسانی كه به آخرت ایمان ندارند، كردارهایشان را در نظرشان بیاراستیم (تا هم چنان) سرگشته بمانند. سوره نمل آیه 4».
از مقایسه دو آیهی بالا میتوان فهمید كه ایمان و تقوا از یك سو موجب زدودن خودپسندیها و خودخواهیها است و از سوی دیگر با اتصالی كه به نور الهام و هدایت الهی دارد، به روشن بینی می انجامد.
ی) تضمین جانشینی، حکومت و امنیت به مؤمنان: «وَعَدَ الله الَّذِينَ آمَنُوا مِنكُمْ وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَيَسْتَخْلِفَنَّهُم فِي الْأَرْضِ كَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ وَلَيُمَكِّنَنَّ لَهُمْ دِينَهُمُ الَّذِي ارْتَضَى لَهُمْ وَلَيُبَدِّلَنَّهُم مِّن بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْناً * خداوند به كسانى از شما كه ايمان آورده‌اند و كارهاى شايسته كرده‌اند، وعده داده است كه بى‌شك آنان را در اين سرزمين جانشين سازد، چنان‌كه كسانى را كه پيش از آنان بودند، جانشين ساخت. و دينشان را كه برايشان پسنديده است برايشان استوار دارد و برايشان پس از بيمشان ايمنى را جايگزين كند. سوره نور آیه 55».
———————————
(1) شیخ طوسی، امالی، ص 531، ح 1162.
(2) كافی، ج 2، ص 215، ح 4.
(3) نهج البلاغه، خطبه 110.
