- عدم عزت و شخصیت
عده‌ای از افراد هستند که برای شخصیت وجودی خود ارزش قائل‌اند و در همه حال حتی مواقع احتیاج زیر بار منت دیگران نمی‌روند و و از کارهای بی‌ارزش که شأن آنان را پایین بیاورد پرهیز می‌کنند. همچنین از همنشینی با افراد دون و بی‌مایه دوری می‌کنند.
همه این کارها را برای حفظ شخصیتشان صورت می‌دهند. ولی افراد بی‌شخصیت در همه نشانه‌های فوق بر عکس عمل می‌کنند. و برای آبرو و شخصیت خود ارزشی قائل نیستند. این دسته، انسان‌های خطرناکی هستند مخصوصاً اگر به مقام و ثروتی دست یابند. زیرا برای منافع خود دست به هر کاری می‌زنند و نباید از شرشان ایمن بود. افراد بی‌شخصیت و بی‌بندوبار هر کاری را ممکن است انجام دهند و از گناه کردن باکی ندارند.
امام علی علیه‌السلام در این‌باره فرمودند:
«کسی که برای خودش شخصیت قائل نیست، از شرّ او ایمن نباش.» (1)
تربیت ناصحیح و شخصیت ندادن به فرزند از کودکی باعث چنین رفتارهایی در بزرگ‌سالی می‌شود.
از پیامبر صلی‌اللّه‌علیه‌وآله روایت شده است:
«به فرزندان خود احترام کنید و به آداب و روش‌های پسندیده با آن‌ها معاشرت نمایید تا آمرزیده شوید.» (2)
هرانسانی دوست دارد که در جامعه دارای شخصیت باشد. فرزندان نیز مانند دیگر انسان‌ها خواهان این مسئله هستند. نخستین محیط اجتماعی برای کودکان خانواده است.
بزرگوارانه صدا زدن فرزند هنگام بردن نامش، و گرامی داشتن او و باز کردن جا برای او در مجلس، همچنین با گشاده‌رویی با او برخورد کردن باعث شخصیت‌دادن به کودک می‌شود.
اگر کودک در محیط خانواده همواره مورد احترام بوده و مورد توهین و تحقیر قرار نگیرند، ضمن آن‌که احترام به دیگران را می‌آموزد، طبیعی است که فردی با شخصیت هم خواهد شد. والدین با استقلال‌دادن به کودک و ایجاد اعتمادبه‌نفس در او سبب می‌شوند تا او خود را فردی مؤثر و فعال احساس کند. نتیجه واگذاری مسئولیت به کودکان و به خصوص نوجوانان در محیط خانواده، متعهد و مسئول بار آمدن آن‌هاست و در سطوح بالاتر می‌توانند به خوبی از ایفای نقش خود برآیند.
برخورد مؤدبانه با آن‌ها، گرچه در سنین، نقش مهمی در رشد شخصیت و احترام به آن‌ها دارد. وقتی فرزندان در دامان والدین و آغوش خانواده مورد احترام قرار گیرند و شخصیت آن‌ها مورد توهین و تحقیر قرار نگیرد از حیث روحی تأمین و دارای صفت پسندیده عزت نفس می‌شوند. رفتار تحقیرآمیر و آمیخته به طعن و ملامت سبب می‌شود تا آن‌ها به تدریج خود را موجودی بی‌ارزش دانسته و احساس کرامت و شخصیت خود را از دست بدهند و این احساس، سرآغاز سقوط و انحطاط آن‌ها می‌باشد.
همچنین اهمیت دادن به شخصیت کودکان و نوجوانان باعث می‌شود تا آن‌ها در زمینه‌های مختلف زندگی متکی به خود بوده و در تصمیم‌گیری‌ها شخصاً اقدام نموده و چشم امید به دیگران نداشته باشند. چنین افرادی در زندگی اجتماعی هرگز دچار خودباختگی در برابر بیگانگان نمی‌شوند و برای جامعه و ملت خود هویت و شخصیتی مستقل قائل هستند.
موارد دیگری که می‌تواند باعث ایجاد شخصیت در فرزند شود می‌توان موارد زیر را نام برد. همبازی شدن با کودک، سلام کردن به کودک، وفای به عهد، حلم و بردباری در برابر بازیگوشی‌های کودک.
البته برای مستقل شدن شخصیت کودک لازم است در مواردی مقاومت والدین یا سرپرست خویش را در برابر خواسته‌های خود احساس کند. یعنی، بداند که باید مرزهایی را محترم بشمارد و به عبارت دیگر احساس آزادی مطلق و بی‌قید و شرط هم نکند.
———————
1- «مَنْ هَانَتْ عَلَیْهِ نَفْسُهُ فَلَا تَأْمَنْ شَرَّه»؛ غررالحکم و دررالکلم، ص337.
2- «أَکْرِمُوا أَوْلَادَکُمْ وَ أَحْسِنُوا أَدَبَهُمْ یُغْفَرْ لَکُم»؛ وسایل‌الشیعه، ج21، ص476.
