- صداقت و راستگویی
- تعریف و اهمیت راستگویی
راستگویی معادل کلمه صدق و نقيض دروغ و كذب و به معناى مطابقت گفتار با باور باطنى گوینده و یا هماهنگى با واقعیت است.
حضرت صادق (ع) مي‌فرمايند:
«اِنَّ اللهَ لَمْ يبْعَثْ نبيا اِلّا بِصدقِ الْحَديثِ وَ اداء الاَمانَهِ اِلَي البَرِّ والفاجر‌ِ * خداوند هيچ پيامبري برنینگیخت جز با راستي و امانتداري نسبت به نيكوكار و بدكار». (1)
جهان آفرینش بر محور صداقت و راستی بنیان نهاده شده است و تمامی کائنات رو به سوی حقیقت محض در حرکتند. پس كذب و دروغ، خلاف مسیر آفرینش و صراط مستقیم است.
راستگويي نزد عقل انسانی و شرع الهی از جايگاه ويژه‌اي برخوردار است. فطرت پاك انسان ايجاب مي‌كند كه انسان سالم و متعادل، دل و زبانش يكسو و هماهنگ باشد؛ ظاهر و باطنش يكي باشد و آنچه را باور دارد بر زبان جاري كند.
کسی که دروغ می‌گوید ظاهر کلامش با باطن وی هماهنگی ندارد. او برخلاف واقع سخنی را بر زبان می‌راند که در عالم واقع موجود نیست.
امام صادق (ع) به اين حقيقت تصريح میکنند و مي‌فرمايند:
«لاتَنْظُروُا الي طُولِ رُكُوعِ الرَّجُلِ وَ سجودِهِ، فَاِنَّ ذلِكَ شَئءٌ؛ قَدِ اعْتادَهُ وَ لَو تَرَكَهُ استَوحَشَ لِذلِكَ ولكِنَ انْظُرُوا الي صدقِ حديثهِ وَ اَداءِ اَمانَتهِ * براي شناخت تدين افراد به طولاني شدن ركوع و سجده او نگاه نكنيد؛ چرا كه به آن عادت كرده است و اگر تركش كند، وحشت‌زده مي‌شود، ليكن به راستگويي و امانتداري او توجه كنيد». (2)
در بیان مقام اهل صدق همین بس که خداوند در قرآن می‌فرماید:
«يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ کُونُوا مَعَ الصَّادِقِينَ * اي کساني که ايمان آوردهايد از (مخالفت فرمان) خدا بپرهيزيد و با صادقان باشيد. سوره توبه آیه 119».
در این آیه شریفه خداوند از اهل ایمان می‌خواهد علاوه بر اینکه ایمان می‌آورند، پرهیزکار باشند و با صادقین همراهی کنند. این آیه برتری صادقین نسبت به اهل ایمان را نشان می‌دهد. در حقیقت کسانی که راستگویی را منش و روش خویش قرار داده‌اند و در هر حال و مقامی برای حقیقت و حقیقت‌گویی اصالت و ارزش قائلند در دنیا و آخرت از راستگویی خویش بهره‌مند می‌شوند.
- آثار راستگويي
راستگویی پيامدهاي ارزشمند و نيكويي دارد. اولین و زیباترین فایده آن، همراهی خدا با بندگان صادق است. امام باقر (ع) می‌فرمایند:
«اَلا فَاصْدُقُوا فَاِنَّ اللهَ مَعَ الصِّدْقِ * هان! راست بگوييد كه خدا با راستي است». (3)
دومین پیامد صدق، تزکیه عمل و کردار است. طبق فرموده امام کاظم (ع) راستی در زبان به پاکی كردار منتهی می‌گردد:
«مَنْ صَدَقَ لِسانُهُ زَكي عَمَلُهُ * كسي كه زبانش راست بگويد، كردارش پاك مي‌شود». (4)
بزرگي مقام و جلالت قدر از دیگر آثار صداقت است. توصیه اميرمؤمنان بر این موضوع شاهد سخن است:
«عَليكَ بِالْصِّدقِ، فَمَنْ صَدَقَ في اَقوالِهِ جَلَّ قَدْرُهُ * بر تو باد به راستگويي؛ زيرا كسي كه در گفتارش صادق باشد، مقام و منزلتش بزرگ مي‌شود». (5)
مهم‌ترین پیامد ارزشمند صدق سلامتی، نجات و رستگاری است. امام اول شیعیان، علی فرموده‌اند:
«الصِّدْقُ يُنْجِيكَ وَ إِنْ خِفْتَه * راستی تو را نجات می‌دهد حتی اگر از آن بترسی!». (6)
سرانجام راستگویان، پاداشی جز بهشت ابدی و رضایت خالق هستی نیست. این همان رستگاری است که امیرمؤمنان (ع) به آن وعده داده است.
خداوند یکتا در قرآن كريم جزای صادقین را اینگونه به تصویر کشیده است:
«قالَ اللهُ هذا يومُ ينفَعُ الصّادِقينَ صِدقُهُمْ، لَهُم جنّاتٌ تجري مِنْ تحتِها الانهارُ خالِدينَ فيها اَبداً،رَضِي اللهُ عَنهم و رَضوُا عَنْهُ، ذلِكَ الفَوزُ العظيم * امروز روزي است كه راستي راستگويان به آنها سود مي‌بخشد؛ براي آنها باغ‌هايي (از بهشت) است كه آب از زير (درختان) آن جريان دارد و جاودانه و براي هميشه در آن مي‌مانند، خداوند از آنها خشنود و آنها از خداوند خشنود خواهند بود و اين رستگاري بزرگي است. سوره مائده آیه 119».
طبق این آيه شريفه، آنان كه مسئوليت و رسالت خود را انجام دادند و در دنيا در گفتار و كردار صادق بوده، و جز راه صدق و درستي نپيمودهاند، از كار خود بهره كافي خواهند برد و به رستگاري بزرگ، كه خشنودي خداي سبحان است، دست خواهند يافت.
—————-
(1) بحار الانوار، ج 68، ص 2.
(2) همان، ص 8.
(3) همان، ج 66، ص 386.
(4) همان، ج 77، ص 303.
(5)تصنیف غرر الحکم، ص 219.
(6) همان.
