- پرورش حیا
حیا امری فطری و آمیخته شده با خلقت انسان است که تأثیر فراوانی بر حوزه‌های مختلف زندگی اخلاقی ما دارد. نقش بارز این تأثیر، بازدارندگی است. والدین وظیفه دارند، خصلت حیا و عفت را در فرزندان‌شان پرورش دهند. چراکه حیا، محبت و معرفت را قوی می‌کند و باعث می‌شود که همه چیز انسان پوشیده باشد؛ اما باعث نمی‌شود که انسان مخفی بماند و کسی او را نشناسد. بیشترین معرّف شخصیت فرد، حیای او است. حیا هم می‌پوشاند، هم معرفی می‌کند زمانی این خصلت به بار می‌نشیند که با ایمان توأم باشد.
امام علی علیه‌السلام در این باره می‌فرمایند:
«حیا و ایمان دو همراهند که از یکدیگر جدا نمی‌شوند.» (1)
در واقع حیا ثمره ایمان است. هم‌چنان که امام صادق علیه‌السلام می‌فرمایند:
«کسی که حیا ندارد، ایمان ندارد.» (2)
هر چه ایمان انسان بیش‌تر باشد، حیا بیش‌تر در رفتارش مشاهده می‌شود و از ارتکاب کارهای زشت بیش‌تر احساس شرمندگی می‌کند. در مقابل، هر چه ایمان انسان ضعیف‌تر باشد، گستاخی‌اش برای انجام گناه بیش‌ترخواهد شد.
برای این‌که دختران و پسران هنگام بلوغ با مشکلی روبهرو نشوند و به تدریج با نقش خاص خود به عنوان دختر و یا پسر آشنایی یابند، باید از همان ابتدا به طور جداگانه با آن‌ها رفتار شود. از منظر پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله یکی از وظایف والدین در مورد انجام حقوق فرزندان، تقویت روحیه پاکدامنی و عفت است که این مسأله در مورد دختران اهمیت بیشتری دارد؛ زیرا آن‌ها زودتر از پسران به بلوغ می‌رسند، آن حضرت در این‌باره می‌فرمایند:
«حق فرزند دختر بر پدر آن است که سوره نور را [که حاوی آداب حجاب، عفاف و پاکدامنی است] به او بیاموزد.» (3)
در واقع باید از دوران کودکی زمینه را برای رشد ویژگی‌های فطری دختر و پسر در خانواده فراهم کرد و آنان را در مسیری که آفرینش با تدبیری حکیمانه پیش پای آن‌ها نهاده، سوق داد.
در تعالیم اسلامی به این نکته توجه کامل و توصیه شده است که از حدود 6 سالگی با دختر و پسر به روشی جداگانه رفتار شود، مثلاً دختر بچّه شش ساله را مرد نامحرم نبوسد و در بغل نگیرد. همچنین زن‌های نامحرم از بوسیدن پسر بچّه‌ای که سنش از هفت سال گذشته است، خودداری کنند، همچنین باید بستر کودکان در شش سالگی از هم جدا شود.
رعایت این اصول سبب می‌شود که دختران و پسران از همان آغاز به تدریج نقش مردانه و زنانه مناسب را پیدا کنند و برای بلوغ آمادگی‌کافی داشته باشند. نوجوانان را باید به گونه‌ای تربیت کرد که خودکنترل بار آیند و نیاز کمتری به انضباط و کنترل بیرونی داشته باشند، و به نحوی آنان را آماده و پرهیزگار نماییم که عالم را محضر خدا بدانند و همه جا از پلیس درون پیروی کنند.
با توجه به رهنمودهای پیشوایان دین ما، شایسته است والدین گرامی، فرزندان دختر و پسر را در این مورد راهنمایی بیشتری نمایند، خصوصاً در دوران نوجوانی که پرورش حیا می‌تواند آنان را در مقابل آفات این دوران مصون کند بنابراین والدین باید این مقوله را جدی گرفته و فرزند خود را در مقابل کژرفتاری‌ها بیمه کنند.
امام علی علیه‌السلام در این باره می‌فرمایند:
«حیاء، انسان را از کارهای ناشایست باز می‌دارد، و هر کسی که صفت حیاء در او کم باشد، پارسایی او کم خواهد شد.» (4)
لازم به ذکر است که پرورش خصلت حیاء در فرزندان به معنای رعایت مرزهای الهی و پاکدامنی است و این با کم‌رویی کاملاً متفاوت است. کم‌رویی و خجالتی بودن در فرهنگ حیات‌بخش اسلام امری مذموم و ناپسند است.
امام صادق علیه‌السلام در مورد حیای ناپسند که همان کم‌رویی است می‌فرمایند:
«کسی که کمرو باشد بی‌مایه و کمدانش خواهد بود.» (5)
چنین آدمی از پرسیدن مشکلات علمی خود نیز، شرم می‌کند و سؤال‌هایش بیپاسخ می‌ماند.
—————————–
1- تصنیف غررالحکم و دررالکلم، ص 256.
2- الکافی (ط – دارالحدیث)، ج 3، ص 276.
3- وسائل الشیعة، ج 21، ص 481.
4- غرر الحکم و درر الکلم، ص 74.
5- الکافی (ط – دارالحدیث)، ج 3، ص 275.
