- علایم غیرحتمی
علایم غیرحتمی، با ظهور ارتباط استلزامی ندارند، زیرا ممكن است برخی از آنها اصلاً واقع نشود ولی ظهور تحقق یابد. و احتمال دارد برخی از نشانه‌ها حادث شود ولی ظهور توأم و همزمان با آنها شكل نگیرد. بدین بیان كه: این نشانه‌ها، بیانگر ظرف تحقق ظهور نیستند، مانند اینكه گفته شود: نامه رسان هنگامی می‌آید كه هوا صاف باشد. منظور این است كه نامه رسان در زمان نامساعد بودن هوا نخواهد آمد، نه این كه هر وقت هوا صاف بود او می‌آید. در باب علایم ظهور نیز مراد این است كه حضرت مهدی علیه السلام در غیر این اوضاع ظهور نخواهد فرمود، نه این كه هر وقت این اوضاع پدیدار شد، حضرتش باید ظهور كند.
در اینجا به ذکر بعضی از علائم غیر حتمی ظهور میپردازیم:
- گسترش و فراگیری فساد
از جمله علائم غیر حتمی ظهور، گسترش و فراگیر شدن فساد می باشد. از مبحث یاد شده بر می‌آید كه فساد و سایر علائم غیر حتمی ظهور شرط ظهور نبوده بلكه نشانه‌های ظهور هستند.
همانگونه كه ذكر شد فساد و سایر علائم غیر حتمی ظهور شرط ظهور مصلح كل نیستند تا با دامن زدن به آن، تحقق ظهور را شتاب بخشیم. فساد و اصلاح، دو نقطه مقابل و ضد یكدیگرند و ایجاد فساد، تناسبی با تحقق اصلاح و ظهور مصلح كل ندارد. به صراحت قرآن، یكی از اهداف آمدن انبیا و فرستادن كتاب‌های آسمانی، رساندن مردم به این سطح از رشد و فرهنگ و تعالی است كه خود با اختیار، قسط و عدل را بر پادارند.
بنابراین، مهمترین وظیفه ما در دوران غیبت، رسیدن خود و رساندن دیگران بدین فرهنگ است تا با آمادگی كامل، به پا دارنده عدل و دادگستر گیتی را پذیرا شویم. شناخت صحیح دین و امام زمان و اهداف او و هماهنگی با آن اهداف، از وظایف این دوران پرخطر است.
از سوی دیگر آن چه كه در روایات درباره تكلیف شیعیان در عصر غیبت و اقدامات برای نزدیكی ظهور آمده است بیانگر پرهیزگاری و تهذیب نفس در این عصر است. نه فساد و تباهی.
- تعطیلی امر به معروف و نهی از منکر
یكی دیگر از علائمی كه در روایات به آن اشاره و تاكید شده است، تعطیلی امر به معروف و نهی از منكر در جهان و خصوصاً در بین مسلمین می باشد. به جهت تاثیری كه این دو فریضه مهم در اجتماع و فرد دارد و به عنوان علل سازنده و محرك مهم اجتماعی تلقی می شوند و در مكتب انسان ساز اسلام به آن زیاد تاكید شده است. ولی با كمتر تاملی می توان تعطیلی این فریضه را تصدیق كرد. متاسفانه امروزه كمتر كسی پیدا می شود كه به تعطیلی معروف و زیر پا گذاشته شدن ارزش های الهی و ترویج منكرات، حساسیت نشان دهد و به وظیفه الهی خود عمل كند.
- ترویج ربا خواری
علامت دیگر كه به عنوان علامت آخر الزمان در روایات وارد شده است، ترویج ربا خواری میباشد. از پیامبر بزرگ اسلام صلّی الله علیه و آله وارد شده است كه «در آخر الزمان نزول و ربا آشكار شده و همه ربا می خورند و اگر كسی هم ربا نخورد و ایمانش قوی باشد غبار ربا به او می رسد». زمانی بود كه قبح ربا بقدری زیاد بود و مردم به قدری به این عمل كه موجب مختل شدن تولید و اقتصاد می شود، حساس بودند و آن را زشت و عامل به آن را فردی پلید می دانستند، دیگر كسی جرات نمیكرد به سراغ این عمل برود و اگر كسی هم پیدا می شد كه ربا خواری بكند، در بین مردم انگشت نما و از اجتماع رانده می شد. ولی متاسفانه امروز قبح این عمل برداشته شده و عده ای زیاد آشكارا به ربا خواری مشغولند. و تحت عنوان های ساختگی به ترویج این عمل زشت و حرام می پردازند.
- قطع رحم
علامت دیگر، قطع رحم می باشد. در حدیث شریفی از پیامبر وارد شده است كه «در آخر الزمان قطع رحم شایع گردیده و مردم به خاطر طعام دادن بر هم منّت میگذارند، آنگاه كه بزرگترها بر كوچكترها محبت نكنند و حیای كوچكترها بسیار كم شود».
در روایتی امام صادق علیه‌السّلام به یكی از یاران خود نشانه های ظهور را چنین بر میشمرد:
- هرگاه دیدی كه حق بمیرد و طرفدارانش نابود شوند.
- و دیدی كه: ظلم و ستم فراگیر شده است.
- و دیدی كه: قرآن فرسوده و بدعت‌هائی از روی هوا و هوس، در مفاهیم آن آمده است.
- و دیدی كه: دین خدا (عملاً) تو خالی شده، همانند ظرفی كه آن را واژگون سازند.
- و دیدی كه: طرف‌داران و اهل باطل بر اهل حق پیشی گرفته‌اند.
- و دیدی كه: كارهای بد آشكار شده و از آن نهی نمی‌شود و بدكاران بازخواست نمی‌شوند.
- و دیدی كه: مردان به مردان و زنان به زنان اكتفا كنند.
- و دیدی كه: افراد (به ظاهر) با ایمان سكوت كرده و سخنشان را نمی‌پذیرند.
- و دیدی كه: شخص بدكار دروغ گوید و كسی دروغ و نسبت ناروای او را رد نمی‌كند.
- و دیدی كه: بچه‌ها، به بزرگان احترام نمی‌گذارند.
- و دیدی كه: قطع پیوند خویشاوندی شود.
- و دیدی كه: بدكار را ستایش كنند و او شاد شود و سخن بدش به او برنگردد.
- و دیدی كه: نوجوانان پسر، همان كنند كه زنان می‌كنند.
- و دیدی كه: زنان با زنان ازدواج كنند.
- و دیدی كه: انسانها اموال خود را در غیر اطاعت خدا مصرف می‌كنند و كسی مانع نمی‌شود. 16. و دیدی كه: افراد با دیدن كار و تلاش نامناسب مؤمنین، به خدا پناه می‌برند.
- و دیدی كه: مدّاحی دروغین از اشخاص، زیاد شود.
- و دیدی كه: همسایه همسایه خود را اذیت می‌كند و از آن جلوگیری نمی‌شود.
- و دیدی كه: كافر به خاطر سختی مؤمن، شاد است.
- و دیدی كه: شراب را آشكار می‌آشامند و برای نوشیدن آن كنار هم می‌نشینند و از خداوند متعال نمی‌ترسند.
- و دیدی كه: كسی كه امر به معروف می‌كند خوار و ذلیل است.
- و دیدی كه: آدم بدكار در آنچه آن را خداوند دوست ندارد، نیرومند و مورد ستایش است.
- و دیدی كه: اهل قرآن و دوستان آنها خوارند.
- و دیدی كه: راه نیك بسته و راه بد باز است.
- و دیدی كه: خانه كعبه تعطیل شده و به تعطیلی آن دستور داده می‌شود.
- و دیدی كه: انسان به زبان می‌گوید ولی عمل نمی‌كند.
- و دیدی كه: مؤمن، خوار و ذلیل شمرده می‌شود.
- و دیدی كه: بدعت و زنا آشكار شود.
- و دیدی كه: مردم به شهادت و گواهی ناحق اعتماد كنند.
- و دیدی كه: حلال، حرام شود و حرام، حلال گردد.
- و دیدی كه: دین براساس میل اشخاص معنی شود و كتاب خدا و احكام آن تعطیل گردد.
- و دیدی كه: جرأت بر گناه آشكار شود و دیگر كسی برای انجام آن منتظر تاریكی شب نگردد. 33. و دیدی كه: مؤمن نتواند نهی از منكر كند مگر در قلبش.
- و دیدی كه: ثروت بسیار زیاد در راه خشم خدا خرج گردد.
- و دیدی كه: سردمداران به كافران نزدیك شوند و از نیكوكاران دور شوند.
- و دیدی كه: والیان در قضاوت رشوه بگیرند.
- و دیدی كه: پست‌های مهمّ والیان براساس مزایده است نه بر اساس شایستگی.
- و دیدی كه: مردم را از روی تهمت و یا سوءظن بشكند.
- و دیدی كه: مرد به خاطر همبستری با همسران خود مورد سرزنش قرار گیرد.
- و دیدی كه: زن بر شوهر خود مسلط شود و كارهایی كه مورد خشنودی شوهر نیست انجام می‌دهد و به شوهرش خرجی می‌دهد.
- و دیدی كه: سوگندهای دروغ به خدا بسیار گردد.
- و دیدی كه: مشروبات الكلی بطور آشكار بدون مانع خرید و فروش می‌شود.
- و دیدی كه: آشكار قماربازی شود.
- و دیدی كه: مردم محترم توسط كسی كه مردم از سلطنتش ترس دارند، خوار شوند.
- و دیدی كه: نزدیك‌ترین مردم به فرمانداران، آنانی هستند كه به ناسزاگویی به ما خانواده عصمت علیهم‌السّلام ستایش شوند.
- و دیدی كه: هركس ما را دوست دارد او را دروغ‌گو خوانده و گواهی‌اش را قبول نمی‌كنند.
- و دیدی كه: در گفتن سخن باطل و دروغ بر همدیگر رقابت كنند.
- و دیدی كه: شنیدن سخن حق بر مردم سنگین است ولی شنیدن باطل برایشان آسان است. 49. و دیدی كه: همسایه از ترس زبان به همسایه احترام می‌كند.
- و دیدی كه: حدود الهی تعطیل شود و طبق هوا و هوس عمل شود. و …. (1)
—————————
(1) محمد باقر مجلسی، بحارالانوار ، ج 52، ص 256.
