- صراحت
يكى ديگر از آداب اخلاقى مناظره، «صراحت بيان» و پرهيز از تكلّف و تعارف در گفتار و دورىكردن از به كار بردن سخنان كنايهآميز و چندپهلو و مبهم است. در يك مناظره حقطلبانه و حقخواهانه، هرگز نبايد از كلمات و سخنانى استفاده شود كه تاب تفاسير متعدد و متنوعى را دارند. مخصوصاً در مواردى كه پاى مصالح اساسى انسان و اجتماع در ميان باشد، ناگزير بايد با صراحت سخن گفت تا از تفسيرها و تحليلهاى دلخواهانه و نادرست كه منطبق بر منافع گروهى يا شخصى است، جلوگيرى شود.
حتى اگر مخاطب و طرف گفت‌وگوى ما به گونهاى است كه مىتواند برداشتهاى ديگرى از سخنان و مستندات درست و صحيح ما داشته باشد، تا جايى كه ممكن است بايد اين فرصت را از او بگيريم و براى اثبات مدعاى خودمان مستندات و ادلهاى توجيهناپذير بيان كنيم.
به همين دليل على عليه السلام پيش از آغاز جنگ نهروان، زمانى كه ابنعباس را براى گفت‌وگو با خوارج اعزام مىكرد، به او توصيه فرمود:
«لاتُخاصِمْهم بالقرآنِ فانَّ القرآنَ حَمَّالٌ ذو وجوه تَقُول و يَقُولُون، ولكِنْ حاجِجْهم بالسُّنَةِ فانَّهم لَن يَجِدُوا عنها مَحيصاً * به قرآن بر آنان حجت مياور، كه قرآن تاب معناهاى گوناگون دارد. تو چيزى از آيهاى مىگويى، و خصم تو چيزى از آيه ديگر، ليكن به سنت با آنان گفتگو كن، كه ايشان را راهى نبود جز پذيرفتن آن.» (1)
—————
1- نهج البلاغه، نامه 77.
