• راه های شناخت پیامبران

تاکنون روشن شد که حکمت الهی اقتضا دارد پیامبرانی از سوی خداوند برای هدایت مردم برانگیخته شوند تا از این رهگذر، زمینه لازم برای راهیابی انسان‌ها به کمال و سعادت حقیقی خویش فراهم آید. حال این پرسش مطرح می‌شود که آیا اساساً راهی برای شناخت پیامبران حقیقی وجود دارد و اگر چنین است،‌ آن راه کدام است؟ اهمیت این پرسش،‌ با عنایت به این نکته روشن‌تر می‌شود که در طول تاریخ،‌ مدعیان دروغین پیامبری کم نبوده‌اند و چه بسیار گمراهی‌هایی که در پی پیروی از چنین مدعیانی،‌ در میان جوامع بشری، رواج یافته است؛ به ویژه آنکه انگیزه‌های شخصی فراوانی همچون شهرت طلبی،‌ جاه طلبی و …. برای دستیابی به چنین مقامی وجود دارد.

در پاسخ به بخش نخست پرسش فوق باید گفت: حکمت الهی،‌ همان گونه که مقتضی ارسال پیامبران است،‌ اقتضا دارد که راه یا راههایی عمومی برای شناخت آنان وجود داشته باشد،‌ زیرا در غیر این صورت،‌ گروه زیادی از مردم در شناسایی پیامبران حقیقی ناکام می‌مانند و از هدایت الهی محروم می‌شوند و در نتیجه،‌ بار دیگر با محذور «نقض غرض» رو به رو خواهیم بود. بنابراین،‌ برای آنکه غرض از بعثت پیامبران نقض نشود،‌ لازم است راهی برای بازشناسی پیامبران حقیقی از مدعیان دروغین نبوت وجود داشته باشد.

متکلمان اسلامی، در مجموع، سه راه عمده برای شناسایی پیامبران الهی ذکر کرده‌اند که عبارتند از:

1) اعجاز؛

2) گواهی پیامبر دیگر (که نبوتش مسلم و پذیرفته است)؛

3) گواهی قطعی مجموعه‌ای از قراین و شواهد.

اینک لازم است هر یک از راههای یاد شده را به صورت جداگانه، مورد بررسی قرار دهیم.