- بداخلاقی و کج خلقی
بداخلاقی و کج‌خلقی صفتی است که از قوه غضب انسان نشأت گرفته و حالات و رفتارهایی مانند بدکلامی، درهم کشیدن چهره، و ترش‌رویی با مردم را شامل می‌شود. بر اساس این ویژگی منفی، اعمال ناپسندی از انسان سر می‌زند.
در یک معنای دیگر، نداشتن هر فضیلتی و برخورداری از هر رذیله‌ای نوعی بداخلاقی و کج‌خلقی محسوب می‌شود.
به واسطه کج‌خلقی ضررهای عظیم به آدمی می‌رسد، و او را از نفع‌های بزرگی محروم می‌سازد. انسان کج‌خلق، لحظه‌ای از حزن و اندوه خالی نیست. همچنان که امام علی علیه‌السلام می‌فرماید:
«سُوءُ الْخُلُقِ نَكَدُ الْعَيْشِ وَ عَذَابُ النَّفْسِ * سوء خلق باعث سختی در معیشت و زندگی انسان بوده و سبب عذاب همیشگی اوست.» (1)
آن حضرت علیه‌السلام در کلامی دیگر نیز به تنگی عیش و کمی رزق، به عنوان یکی از ضررهای بداخلاقی اشاره کرده‌اند:
«مَنْ سَاءَ خُلُقُهُ ضَاقَ رِزْقُهُ * کسی که بد اخلاق باشد روزی‌اش کم می‌شود.» (2)
از این جهت حضرت امام جعفر صادق علیه‌السّلام نیز فرمودند:
«وَ مَنْ سَاءَ خُلُقُهُ عَذَّبَ نَفْسَهُ * فرد بدخُلق، از خود شکنجه می‌بیند.» (3)
گرفتگی چهره، دلتنگی، بدکلامی، غلظت و درشتی که از ثمرات کج‌خلقی است باعث از بین رفتن اعمال نیک آدم می‌شود. امام صادق علیه‌السلام با تشبیهی زیبا در این باره فرمودند:
«إِنَّ سُوءَ الْخُلُقِ لَيُفْسِدُ الْعَمَلَ كَمَا يُفْسِدُ الْخَلُّ الْعَسَلَ * همانا بد اخلاقی فاسد میکند عمل را همچنان که سرکه عسل را فاسد میکند.» (4)
و این رذیله، از جمله صفاتی است که آدمی را از خالق و مردم دور میکند، و از چشم دیگران می‌اندازد و اطرافیان را از انسان متنفر میکند. همچنان که امام علی علیه‌السلام می‌فرماید:
«سُوءُ الْخُلُقِ يُوحِشُ النَّفْسَ وَ يَرْفَعُ الْأُنْسَ * سوء خلق باعث وحشت نفس و از بین بردن انس و الفت با دیگران است.» (5)
و عاقبت هم آدمی را به عذاب اخروی می‌افکند. در این زمینه روایت شده است روزی به حضرت رسول صلّی‌اللّه‌علیه‌وآله عرض کردند که:
فلان زن روزها روزه می‌گیرد و شب‌ها را به عبادت طی میکند ولیکن بدخُلق است و از کج‌خلقی به همسایگان خود آزار می‌رساند.
آن حضرت فرمودند:
«هیچ خیری در او نیست، و او از اهل جهنم است»؛ و فرمودند که:
«إنَّ العبدَ لَیَبلُغَ مِن سوءِ خُلقِهِ اَسفَلَ دَرَکِ جَهَنَّمَ * همانا گاهی انسان در نتیجه بداخلاقی در پایین‌ترین گودال‌های جهنم گرفتار می‌شود.» (6)
و همچنین فرمودند: «سوءُ الخُلقِ ذَنبٌ لا يُغفَر * بد خلقی گناهی نابخشودنی است.» (7)
- درمان رذیله کج‌خلقی
معالجه این صفت نیز مانند سایر صفات آن است که: انسان مفاسد دنیایی و آخرتی آن را به یاد آورد و ملاحظه کند که این صفت، خالق و خلایق را با او دشمن میکند. سخنی از پیامبر صلی‌الله‌علیه‌واله است که می‌فرماید:
«خَصْلَتَانِ لَا يَجْتَمِعَانِ فِي مُؤْمِنٍ الْبُخْلُ وَ سُوءُ الْخُلُق * دو خصلت است که در مؤمن جمع نمی‌شود بُخل و بد اخلاقی.» (8)
با توجه به روایاتی از این قبیل انسان باید با دور کردن بداخلاقی از خود، در جرگه اهل ایمان قرار گیرد، بعد از آن در مقابل هر سخن و حرکتی که باعث بداخلاقی او می‌شود، از خود محافظت کند و مقاومت نماید.
انسان باید همواره به حسن خلق فکر کند تا صفات نیک برای او ملکه و عادت شود.
هم‌نشینی با افراد مهربان و خوش‌اخلاق، نیز تأثیر بسزایی دارد.
امید به رحمان و رحیم بودن خدا و تأسی به اولیاء دین نیز بسیار کارگشاست.
————-
1- تصنيف غرر الحكم و درر الكلم، ص 264.
2- تصنيف غرر الحكم و درر الكلم، ص 264.
3- بحار الأنوار (ط – بيروت)، ج 14، ص 318.
4- وسائل الشيعة، ج 16، ص 27.
5- تصنيف غرر الحكم و درر الكلم، ص 264.
6- المحجّه البیضاء، ج 5، ص 93.
7- المحجّه البیضاء، ج 5، ص 93.
8- معدن الجواهر و رياضة الخواطر، ص 26.
